ne191 - page 21

13
การบริ การสั งคมส่ งผลให้ การขยายตั วของอํานาจรั ฐเข้ าแทรกแซงและ
ควบคุมสังคมเป็ นไปอย่ างเหนียวแน่ นขึ้น แม้ในระบบการศึ กษาก็ไม่ มีการ
พู ดถึงสิ ทธิ ของประชาชนไว้ ไม่ มี การส่ งเสริ มให้ ประชาชนตระหนักถึ ง
สิ ทธิ ของตนในด้ านต่ าง ๆ อย่ างจริ งจั ง นอกจากสิ ทธิ การลงคะแนน
เลือกตั้งเท่ านั้นที่ ได้ รับการส่ งเสริ มมองในอีกด้ านหนึ่ งการส่ งเสริ มแต่ สิ ทธิ
การเลือกตั้งโดยละไม่ พู ดถึงสิ ทธิด้ านอื่นๆของพลเมื องเลยทําให้ เกิดการ
ครอบงําโดยปริ ยายให้ ประชาชนสํานึกตัวเองในฐานะผู้ ถูกปกครองที่ ต้อง
ปฏิบั ติ ตามรัฐอย่ างไม่ ต้องขั ดขืนดังนั้ นในขณะที่ รัฐมี อํานาจมากขึ ้นเรื่ อย
ๆ สังคมก็กลับอ่ อนแอลงเรื่ อยๆด้ วยเช่ นกัน”
จากแนวคิ ดการควบคุมและครอบงําของภาครัฐผ่านระบบการศึกษาCallewaert (1999
: 118-121) (อ้างในสุ ลักษณ์ ศิ วลักษณ์ สั งคมศาสตร์ การศึกษา 2551 : 50-52) ได้เสนอแนวคิ ด
การศึ กษาที่เป็ นขนบทางความคิดและเป็ นฐานในการปฏิบัติ คือ
1) เป็ นกระบวนทัศน์เรื่ องการศึกษา กล่ าวคือ เห็ นว่ าเป็ นการศึกษาในระบบที่ รัฐจะ
ชี้ นํา จัดการ รั บรองวุฒิการศึกษากระบวนทัศน์ดังกล่าวจะพบทั้ งในการดูแลเลี้ ยงดูเด็ กอนุบาลและ
การฝึ กอบรมต่างๆ ในระดับที่แตกต่ างกันประเด็นนี้ เราจะเห็นชัดในสังคมไทยปั จจุบัน
2) กระบวนทั ศน์ การศึกษาเป็ นการครอบครองทางความคิดที่ นับว่ามีบทบาทต่ อ
การศึกษาในเวที อื่นๆความคิดจะแบ่งเป็ น “ความคิดที่ทําให้อยู่ในกรอบ”ซึ่ งเป็ นจุดขั้นต้นของทุก
ๆคนก่ อนที่จะกระทําและคิดซึ่ งเด็กๆและเยาวชนจะรับความคิ ดนี้ ติดตัวไปจนโตอีกความคิ ดคือ
“ความคิ ดเรื่องความชํานาญการ”ที่ได้มาจากการศึ กษาอย่างเป็ นทางการ
การศึกษาเป็ นเรื่ องของมนุ ษย์ เป็ นเรื่ องของการโอนถ่าย/ ถ่ายทอดทางวัฒนธรรมชีวิต
ทางสังคม สิ่ งประดิษฐ์ ทางวัฒนธรรม การผลิตสัญลักษณ์ และสัมพันธ์ กับรั ฐเสมอๆอย่างไรก็ตาม
การศึกษาเป็ นเรื่ องการผลิ ตซํ้ าทางวัฒนธรรมและชี วิต ดังนั้ นเวทีทางการศึ กษาจึงอยู่ในเวที ของ
อํานาจสร้างขึ้นในอํานาจกล่าวให้ชัดๆก็คื อ เวทีการศึกษาเป็ นเวที ย่อยของการผลิตทางวัฒนธรรม
อย่ างไรก็ตามเวที การศึกษาดู จะมี หน้าที่ ในเชิ งนัยสํ าคัญมากกว่าหน้าที่ ในการสร้ างสรรค์หรื อ
ประดิษฐ์สร้ าง ระบบการศึกษาจึงไม่ได้สร้ างวัฒนธรรมเพียงแต่ ถ่ายทอดเท่านั้ น
นอกจากนี้ สุ ลักษณ์ ศิ วลักษณ์ (สั งคมศาสตร์ การศึ กษา, 2551 : 53) ได้เสนอว่ า
กระบวนการรู ้และคิด เป็ นกระบวนการทางวัฒนธรรมที่ สําคัญของสังคม การสร้ างวัฒนธรรมของ
ชาติ ผ่านการศึ กษาเป็ นกระบวนการที่ รัฐดํ าเนินการด้วยตนเองหรื อนั กคิดสายทางการศึ กษาสาย
ทฤษฎี เชิ งวิ พากษ์บางคนใช้คําว่า “ผูกขาด” เนื่องจากรั ฐต้ องการให้ประชาชนสามารถอ่านออก