ne190 - page 21

๒๑
๑. เมตตา ให้ความรักใคร่ ปรารถนาให้ผู ้ อื่นมีความสุ ข
๒. กรุ ณา ให้ความสงสารคิ ดจะให้ผู ้ อื่ นพ้นทุกข์
๓. มุทิตา ให้ความยินดี เมื่อผู้อื่นได้ดี ทําดี
๔. อุเบกขา ให้ความวางเฉยไม่ แสดงความดีใจ เสี ยใจ เมื่อผู้อื่นวิบัติ
ครองที่ ๑๒ เป็ นพระราชามหากษัตริ ย์ให้รั กษาทศพิธราชธรรม๑๐ประการ
ครองที่ ๑๓ เป็ นพ่อตาแม่ยายถ้าได้เขยและสะใภ้ ให้รู้จักสํารวมวาจาแล้วทําพิธี ปลงข้าวเป็ นการ
ถวายแด่ พระแม่โพสพ
ครองที่ ๑๔ เมื่อเวลาเก็บเกี่ ยวข้าวเสร็ จแล้ว ให้นํามากองไว้ในลานแล้วทําพิธีปลงข้าวหมกไข่ ทํา
ตาแหลว (สานกันหรื อขัดกันเป็ นรู ปห้าเหลี่ยม)ปักบูชาไว้แล้วจึงทําการนวดพิธี ปลงข้าวเป็ นการถวายแก่
แม่โพสพ
พอสรุ ปได้ว่า จารี ตประเพณี ( ฮี ต ) นั้ นมีครอง หรื อคลอง หรื อครรลองเป็ นกติกาประกอบ
เพื่อให้ปฏิบัติ ได้ถู กต้องซึ่ งมีทั้ งหมวด๑๔หัวข้อคื อ
ฮีตเจ้าครองขุนอันหมายถึงหน้าที่ของกษัตริ ย์เป็ นแนวนโยบายของรั ฐ เทียบได้กับรั ฐธรรมนูญ
ที่ว่าด้วยหมดหน้าที่
ฮีตท้าวครองเมียอันหมายถึงหน้าที่ของเจ้าเมืองมีข้อความคล้ายคลึงกับฮีตเจ้าครองขุน
ฮีตไพ่ครองนายอันหมายถึงหน้าที่ และการปฏิบัติของผู ้ เป็ นนายต่อลูกน้องหรื อคนรับใช้
ฮีตบ้านครองเมื องอันหมายถึงหน้าที่การปฏิบัติ ของแต่ละเมืองให้สอดคล้องกับ
ฮีตสิบสองและรวมถึงฮีตของบ้านเรื อนที่มีข้อห้าม ( ขะลํา ) อยู่หลายประการ
ฮีตปู่ ครองย่า อันหมายถึ งการประพฤติปฏิบัติของปู่ และย่าที่จะครองชี วิตอยู่ด้วยความร่ มเย็น
เป็ นสุขและยังดู แลและสอนลูกหลานด้วย
ฮีตพ่ อครองแม่ อันหมายถึงการประพฤติ ปฏิบัติ ของพ่ อ และแม่ที่จะครองชี วิตอยู่ด้วยความ
ร่ มเย็นเป็ นสุ ขฮีตใภ้ครองเขยอันหมายถึงการประพฤติของลู กสะใภ้กับลูกเขยเพื่อครองชี วิตยาวนานด้วย
ความสุข
ฮีตป้ าครองลุงอันหมายถึงการประพฤติปฏิบัติ ของป้ าและลุง เพื่อครองชีวิตกันด้วย
ความผาสุก
ฮีตลูกครองหลานอันหมายถึงการประพฤติปฏิบัติตนของลูกหลาน
ฮีตเฒ่าครองแก่ อันหมายถึงการประพฤติปฏิบัติ ของคนสูงอายุ
ฮีตปี ครองเดื อนอันหมายถึงการปฏิบัติ ให้สอดคล้องกับลักษณะของปี เดื อนตามจันทรคติ
ฮีตสิบสองและตามที่นักปราชญ์ทางด้านดาราศาสตร์ บัญญัติไว้
ฮีตไร่ครองนาอันหมายถึงหลักปฏิบัติ ในการทําไร่ ทํานา