ne190 - page 13

๑๓
มูลเหตุแห่งการทํา (ความเป็ นมา)
เรื่ องเดิ มที่ว่าสมัยพระพุทธเจ้าพระนามกัสสปะมีชาวนาสองพี่น้องทํานาร่ วมกัน เมื่อข้าวเป็ น
นํ้ านมน้องชายอยากทําข้าวมธุปายาสถวายแด่ พระสงฆ์ มีพระกัสสปะเป็ นประธาน จึ งชวนพี่ ชายแต่
พี่ ชายไม่เห็ นด้วยจึงแบ่ งนากันพอน้องชายมี สิ ทธิ์ ในที่นากึ่ งหนึ่ งก็เอาข้าว
ในนาส่ วนของตนทําทานถึ ง๙ครั้ ง คือเวลาข้าวเป็ นนํ้ านม๑ ครั้ ง เป็ นข้าวเม่า ๑ ครั้ ง เก็บเกี่ ยว๑ครั้ ง
จักตอกปั ก๑ ครั้ งปักฟ่ อน๑ ครั้ ง กองในลาน๑ ครั้ งทําเป็ นลอม๑ครั้ ง เวลาตีข้าว๑ครั้ ง ขนใส่ เล้า
(ยุ ้ ง,ฉาง) ๑ครั้ งการทําทานทุกครั้ งน้องชายปรารถนาเป็ นพระอรหันต์ ครั้ นถึงศาสนาพระโคดมน้องชาย
เกิ ดมาเป็ นพราหมณ์ นามว่ า โกณทัญญะ ได้ออกบวชเป็ นภิ กษุองค์แรก ได้เป็ นพระอรหั นต์ และได้รั บ
สมณะฐานันดรศักดิ์
ส่ วนพี่ ชายได้ถวายข้าวในนาเพี ยงครั้ งเดี ยว คือเวลาทํานาแล้วได้ ตั้งปณิ ธานขอให้สําเร็ จเป็ น
อริ ยบุ คคลครั้ นถึ งศาสนาพระโคดม ได้มาเกิ ดเป็ นสุ ภัททปริ พาชกบวชในพระพุทธศาสนาแต่ มิได้มี
โอกาสได้เข้าเฝ้ าพระพุทธเจ้าพระองค์จะเสด็จดับขันธ์ปริ นิ พพาน ได้เข้าไปทูลถามพระองค์ตามสงสัย
พระองค์ในเวลาเทศน์จบได้สําเร็ จเป็ นอนาคามี เป็ นอริ ยบุ คคล องค์สุ ดท้าย การถวายข้าวเป็ นทานมี
อานิสงส์มากจึงถื อเป็ นประเพณีถวายมาจนทุกวันนี้
ขั้นตอนวิ ธีทํา
สถานที่ จะจัดที่บริ เวณลานตีข้าวผู้ร่วมในพิ ธีจะเป็ นคนในครอบครั ว และเครื อญาติ ใกล้ชิ ดที่
บอกกล่ าวกัน พิธี จะเริ่ มแต่ ตอนเย็น จัดเตรี ยมนํ้ าอบนํ้ าหอม ไว้ทําเป็ นนํ้ ามนต์ประพรม ขึงด้ าย
สายสิ ญจน์รอบกองข้าวนิ มนต์ พระสงฆ์มาสวดมนต์เย็น (เจริ ญพระพุทธมนต์) วันรุ่ งขึ้ นตักบาตรเลี้ ยง
พระ แต่ในปัจจุบันจะทําย่นย่ อ จะทําพิ ธีตั้ งบุ ญคุณ (เจริญพระพุทธมนต์)ในตอนเช้า แล้วตักบาตรเลี้ ยง
พระ พระสงฆ์อนุโมทนาประพรมนํ้ าพระพุทธมนต์ เสร็จแล้วเลี้ ยงแขกคนนํานํ้ ามนต์ไปรดข้าวในนา วัว
ควายคราด ไถแล้วทําพิธีสู่ ขวัญข้าวบางหมู่บ้านจะสู ่ขวัญวัวควาย เกวียน ไปพร้อมกัน ในคําสู่ ขวัญ
จะเป็ นการกล่ าวขอบคุณพระแม่ โพสพ และขอโทษที่เหยียบยํ่าและนํ าไปแลกพริ กแลกเกลื อ บุญ
ประเพณี นี้ ถือว่ าเป็ นการทําเพื่อให้ เกิดความสุ ขสวัสดี นอกจากนี้ บางหมู่บ้านในชนบทของร้ อยเอ็ ด ยังมี
การทําบุญคุ ้ มบุ ญกุ้ มข้าวใหญ่ อีกด้วย
บุญคุ ้ ม เป็ นการทําบุญที่คนในหมู่บ้านรวมกลุ่ มกันทําบุญโดยคนในคุ ้ มหรื อในหมู่บ้าน
ทุกครั วเรื อน ร่ วมกันทําผาม (ปะลําพิธี ) ร่วมกันห่ อข้าวต้มจัดเตรี ยมข้าวของกลางคืนนําดอกไม้ธูปเทียน
มารวมกันรักษาศีลฟั งเทศน์ มีมหรสพตลอดคืนตื่นเช้ามีการทําบุญตักบาตรแล้วเลี้ยงพระ
บุญกุ้มข้าวใหญ่ เป็ นการทําบุญของคนในหมู่บ้านที่ทุกครัวเรื อนนําเอาข้าวเปลือกจากเล้า
ของตนนํามากองรวมกั นไว้ที่ ศาลากลางบ้านหรื อศาลาโรงธรรมพิธีการทําเหมือนบุ ญคุ ้ มจะแตกต่ าง
ตรงที่บุ ญกุ้มข้ าวใหญ่ แต่ละครั วเรื อนจะให้ ทานข้าวเปลือกของตนโดยนํ ามากองรวมกัน ตอนเย็น
พระสงฆ์สวดมนต์เย็น รับศี ลฟั งเทศน์ กลางคืนมี มหรสพครบงัน (สมโภช) กุ้มข้าวใหญ่ ตอนเช้าทําบุญ