ne190 - page 5

๕
บทที่ ๑
บทนํา
ที่มาและความสํ าคัญ
“แคน” เป็ นเครื่ องดนตรี ที่ได้รั บการยกย่องให้เป็ นสัญลักษณ์ของภาคอีสาน เป็ นผู ้นําเครื่ อง
ดนตรี ชนิดต่างๆที่ใช้ประกอบการบรรเลงเพลงหรื อหมอลํา ใช้ในพิธีกรรม ศาสนพิ ธี เทศกาลงานบุญ
ประเพณีของชาวอีสาน ซึ่ งเชื่อว่าเสี ยงแคนมีผลทําให้สิ่ งลึกลับหรื อผีที่มีอํานาจเหนือธรรมชาติ พึ งพอใจ
และบันดาลให้ มนุษย์มีความสุ ข ความเจริญ บังเกิดความอุ ดมสมบูรณ์และปลอดภัย ดังนั้ น พิธีกรรม
หลายอย่างที่ เกี่ ยวข้องกับชีวิตของชาวอี สาน จึ งใช้เสี ยงแคนประกอบ “แคน” ถื อเป็ นวิถี ชี วิต เป็ น
รากเหง้าของความคิด และพลั งสร้างสรรค์ ซึ่ งส่งผลให้วัฒนธรรมอีสานนั้ นยั่งยืน และดํารงบอยู่ โดยมี
เครื่ องดนตรี ชิ้นเอก นั่ นคือ “แคน”
ดังจะเห็ นได้จาก นายทุ ย เรื องศรี อรัญ ช่างแคนบ้านเหล่าขาม ตําบลสี แก้ว อําเภอเมือง จังหวัด
ร้ อยเอ็ ด เป็ นช่ างแคนคนแรกที่ มีความสามารถจนได้รั บมอบปริ ญญาดุ ษฎี บัณฑิตกิ ตติ มศักดิ์ จาก
มหาวิทยาลัยศรี นคริ นทรวิ โรฒ มหาสารคาม เป็ นการการั นตี ถึงคุ ณภาพของแคน ที่ทําจากจังหวัด
ร้ อยเอ็ดได้เป็ นอย่ างดี กลุ่มช่ างผู้ผลิตแคนบ้านสี แก้ว มี หมู่ บ้านที่ทําแคนได้แก่บ้านสี แก้ว บ้านเหล่า
ตําแย บ้านหัวหนอง บ้านเหล่าขาม และบ้านหนองตาไก้
นอกจากนั้ นที่ บ้านหนองตาไก้ ตําบลสี แก้ว อําเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ดยังมีประเพณี
การรํ าผีฟ้ าซึ่ งเป็ นประเพณี ที่ มีการปฏิบัติกันประจําทุกปี จะมีการจัดอย่างยิ่งใหญ่ มีความสวยงามและ
น่ าเชื่ อถื อมาก การรําผี ฟ้ าชาวบ้ านทั่วไปเรี ยกว่าการลงข่ วง มู ลเหตุ ในการจัดพิ ธี ก็ เนื่ องจากการลํา
บวงสรวงบู ชาเพื่อความเป็ นสิริ มงคลและเพื่อปัดเป่ าอาการเจ็บไข้ได้ป่ วยมี การลงข่วงปี ล่ ะหนึ่ งครั้ งคื อวัน
ขึ้น๑๑คํ่า เดื อนยี่ ของทุกปี
จากเหตุ ผลดังกล่ าว ทําให้ผู ้วิจัยต้องการศึกษาบทบาทความสําคัญของแคนในประเพณี และ
พิ ธีกรรมของบ้านหนองตาไก้ ซึ่ งเป็ นแหล่ งผลิตแคนที่สําคัญของจังหวัดร้ อยเอ็ด และแคนมีบทบาท
เกี่ยวข้ องในประเพณีและพิ ธีกรรมต่ างๆอย่างไร มี ปัจจัยอะไรที่ทําให้แคนที่ผลิตจากบ้านหนองตาไก้
ยังคงมีบทบาทและความสําคัญ ในการใช้ประกอบในหลายๆกิจกรรมในชุ มชน เพื่อเป็ นแนวทางในการ
ส่ งเสริ มและอนุ รั กษ์ ประเพณี และวัฒนธรรมให้อยู ่คู่กับชุมชนนี้ และเพื่อให้บุ คคลทั่วไปได้รู ้จักเรี ยนรู้
ศึกษาประเพณี วัฒนธรรมวิถีชีวิตและภูมิปัญญาของชาวบ้านหนองตาไก้อย่างกว้างขวาง
กรอบแนวคิดของการศึ กษาค้นคว้ า
การศึกษาบทบาท ความสําคัญของแคนในพิธีกรรมของชาวบ้ านหนองตาไก้ ตําบลสีแก้ ว
อําเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด