nt138 - page 105

96
คติความเชื่อและค่านิยมที่มีต่ ออาหารล้านนาของคนเชียงราย
ความเชื่อเกี่ยวกับอาหารศักดิ์สิ ทธิ์
เป็ นคติ ความเชื่อที่เกี่ยวกับศาสนาพุทธที่ คนล้านนาเชียงรายส่ วนใหญ่ นับถือจึ งมีกิจกรรม
พิ ธีการทางศาสนาในวิถี ชีวิตประจําวันตั้งแต่เกิดจนถึงตายซึ่ งพิ ธีกรรมต่างๆได้รับการสื บทอดจาก
บรรพบุรุ ษล้วนแล้วแต่มีคุ ณค่าต่อบุคคลและสังคมดังนั้ นความเชื่ อที่เกี่ ยวกับศาสนาที่มีอาหารเข้า
มาเกี่ยวข้องจะมีประเพณี พิธีกรรมต่างๆดั งนี้
ความเชื่อเกี่ ยวกับอาหารศักดิ์ สิ ทธิ์ ได้แก่ ประเพณี กวนข้าวทิพย์ และพิธีถวายข้าวพระเจ้า
(ถวายอาหารพระพุทธรู ปในวัดหรื อพระพุทธรู ปประจําบ้ าน) และความเชื่อเกี่ ยวกับอาหารในการ
ทําบุญตามประเพณี ได้แก่การตานข้าวใหม่ การตานก๋ วยสลาก งานขึ้ นบ้านใหม่ งานแต่งงาน
ประเพณี สงกรานต์
ความเชื่อเกี่ยวกับอาหารต้ องห้ ามหรือขึด
เป็ นกลุ่มอาหารที่มาจากคติความเชื่ อที่ ไม่เกี่ยวกับพุทธศาสนาซึ่ งเป็ นความเชื่อในอาหารผ่าน
พิธี กรรม เนื่องจากคนล้านนาเชี ยงรายดั้ งเดิมมี ความเชื่อเกี่ยวกับสิ่ งเหนื อธรรมชาติได้แก่ความเชื่อเรื่ องผี
ดังนั้ นผี จะมีบทบาทต่อวิ ถีการดํารงชี วิตประจําวันอย่างยิ่ง โดยเชื่ อว่าธรรมชาติ ทุกชนิ ดที่มีอยู ่ใน
โลกจะดํารงอยู่ได้ เช่ นแผ่นดินแม่ นํ้ า อากาศภูเขาป่ าไม้ พืชสัตว์ ตลอดจนมนุ ษย์ จะต้องมี สิ่ งที่
รั กษาคุ ้มครอง สิ่งที่ รั กษาคุ ้มครองนั้ นเรี ยกว่า ผี ดังนั้ นผี จึงมีความสําคัญต่ อการดําเนิ นชี วิต เพื่อ
แสดงความเคารพและความกตัญญูต่ อสิ่งเหนื อธรรมชาติ คนล้านนาจึงได้จัดสิ่ งที่มีความสําคัญคือ
อาหารล้านนาที่มีคุ ณค่าเป็ นองค์ประกอบของพิธีกรรมต่างๆได้แก่ พิธีบวงสรวงพิธีไหว้ผี ปู่ ย่าพิธี
ไหว้ผีเสื้ อบ้านผีอารักษ์ พิธีแก้บนพิธีบายศรี สู ่ขวัญพิ ธีเลี้ ยงผีสัมพเวสี
ความเชื่ อเกี่ยวกับอาหารต้องห้ามหรื อขึ ดสรุปไว้ว่าเป็ นอาหารต้องห้ามในชีวิตประจําวัน
เช่นอาหารบางอย่างจะกินได้เป็ นปกติ แต่ ในบางสถานการณ์ อาหารชนิดเดี ยวกันจะถู กห้ามนํามาใช้
เลี้ ยงดูกัน เช่ นไม่นิ ยมนําเนื้ อเป็ ดและหอยจุ๊บมาทําอาหารต้อนรับเพื่ อนฝูงที่สนิทรั กใคร่ กันจะทําให้
มิตรภาพห่างเหิ นหรื อสู ญเสียมิ ตรภาพที่ดี ไปซึ่ งมาจากขั้ นตอนวิธี การทําที่ยุ่งยากและกิ นยาก จึง
นับว่าเป็ นความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุและผลสมควรนําปฏิบัติและถ่ ายทอดให้คนรุ่ นต่อๆไปทราบ
ส่ วนอาหารต้องห้ ามในงานอวมงคล เช่ นงานศพสามารถทําอาหารได้ทั่วไป แต่ ไม่ควรทําอาหาร
ประเภทมี เส้น โดยมีความเชื่ อว่าจะทําให้ คนเสี ยชีวิตเป็ นเส้ นสายต่ อเนื่องกันไปไม่รู ้จบสิ้นซึ่ งเป็ น
สิ่ งที่ไม่ปรารถนาของคนในชุ มชน
นอกจากนั้ นผู้ที่ทําหน้าที่เป็ นร่ างทรง ยังมีความเชื่ อเกี่ ยวกับการปฏิบัติ ตนให้อยู่ในกรอบ
เช่นเรื่ องอาหารการกินที่มีอาหารต้องห้ามหลายชนิดโดยเฉพาะอาหารที่มีลักษณะเป็ นเมือกลื่น เช่ น
ผักปลังกระเจี๊ยบหรื ออาหารประเภทเย็นเช่ นนํ้ าเต้าที่ เชื่อว่าจะทําให้คาถาเสื่ อมซึ่ งหากไม่ปฏิ บัติ
ตามจะเกิดอาการเจ็บป่ วยโดยไม่ทราบสาเหตุ จึงนับว่าผู ้ ทําหน้าที่ร่ างทรงล้วนแล้วแต่มีภาวะร่ างกาย
หรื อสุขภาพไม่ ปกติเช่นคนทั่วไปจึงต้องระมัดระวังในเรื่องการกินอาหารเป็ นพิเศษ