st123 - page 19

10
อยางไรก็ตามสําหรับ Karl Marx (1837-1883) และ Engel (1820-1985) ถึงแมจะ
เปนสานุศิษยที่ไดรับอิทธิ พลความคิดจากHegel ในหลายเรื่อง แตเห็นวา “ประชาสังคม” ไม ใชทางออก
ของสังคมในยุคอุตสาหกรรมและทุนนิ ยม เพราะประชาสังคมในมุมมองของMark เป นเพียงเครื่ องมือของ
ชนชั้นนายทุ นและรัฐ (Kaldor, 2004) เป นเพียงสังคมของพวกนายทุ นหรือกระฎ มพี (bourgeois
society) ซึ่งมี หนาที่ผลิ ตอุ ดมการณครอบนําความคิ ดของชาวบ าน ผูใชแรงงาน เพื่ อใชในการปดบั ง
อําพรางการกดขี่ และการเอารัดเอาเปรียบของชนชั้นนายทุ น โดยได รับการช วยเหลือ และเอื้ออํานวย
จากรัฐ การจะเปลี่ยนแปลงสังคมไดดวยการปฏิวัติ โดยชนชั้นกรรมมาชีพ ไม ใชประชาสังคม
สวนAntonio Gramsci (1891-1937) ซึ่งใหความสําคัญกั บโครงสรางสวนบน คือ
อุดมการณ มีความเห็ นตางจากMarx และ Engel โดยเห็นวาประชาสังคมเปนพื้นที่ ที่รัฐใชการยินยอม
(consent) หรื อ การครองความเปนเจา (hegemony) และเชื่อว า การใชอํานาจโดยการบังคับหรื อ
การควบคุมผ านสถาบันหลั ก เช น ศาล ตํ ารวจ กฎหมาย เปนตน ไม สามารถทําได โดยสมบูรณ และ
เกิดปฏิกิ ริยาต อตานตามมา แตการใชอํานาจโดยการสร างความยินยอมหรือการครองความเป นเจาผ าน
ประชาสั งคม ไดแก ระบบการศึ กษา วัฒนธรรม และศาสนา เป นตนทําใหคนสามารถอยูภายใตอํานาจ
โดยไมรูตั ว อยางไรก็ตามป จเจกชนที่ถูกครอบนําไม ไดเปนผูที่เฉื่อยชา หรื อยอมรับอํานาจเหล านั้นเพียง
ฝายเดียว แต ไดตอบโตกลับดวย ซึ่ งแนวคิดประชาสังคมในมุมนี้ของ Gramsci ถูกนํามาขยายความหมาย
สูการเคลื่ อนไหวทางการเมือง (social movement) ในประเทศที่อยูภายใต การปกครองแบบเผด็จการ
รวมทั้งการตอสูกั บอํานาจรั ฐ และทุนของคนชายขอบในสั งคม
ในการนี้ Jurgen Habermas ไดขยายแนวคิ ดของ Gramsci โดยเห็นวาพื้นที่ ตรงกลาง
ระหวางพื้นที่ส วนรวม (political society) ซึ่งเปนกลไกดานการควบคุมปราบปราม และพื้ นที่ส วนตัว
(civil society) คือพื้นที่สาธารณะ (public sphere) ซึ่ งเปนที่ รวมกลุมของปจเจกชนดวยความสมัครใจ
มาทําในเรื่ องที่เปนสวนรวม (กาญจนา แก วเทพ และสมสุขหินวิมาน, 2551) ได แก ร านน้ําชากาแฟ
สถานที่พบปะพู ดคุยของผูคนหนังสือพิมพ มาจนถึ งโลกอินเตอร เน็ตในสังคมป จจุบัน
หลังจากยุคล าอาณานิ คม แนวคิดประชาสังคมไดขยายไปสู ประเทศนอกสังคมตะวันตก
ไดแก ลาตินอเมริกา แอฟริกา เอเชีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต รวมทั้ งโลกมุสลิ ม และประเทศไทย ใน
รูปแบบที่ แตกตางและหลากหลายตามบริบทสั งคม นอกจากนี้ในยุ คโลกาภิวัฒนยังเป นประชาสังคม
ระดับโลก (global civil society) ที่เชื่อมโยงประเด็นทองถิ่นกันเปนเครือข ายระดับโลก
ผาสุก พงษไพจิตร (2545) เห็นว าประชาสังคมในสังคมนอกตะวั นตกมีความแตกตาง
จากสังคมตะวั นตก กลาวคือ ประชาสั งคมในสังคมตะวันตกเคลื่ อนไหวในเรื่องคุณภาพชีวิ ต และอยูใน
ภายใต แนวคิดเสรีนิยม เน นความสําคัญของปจเจกบุ คคล ความเสมอภาค และความเทาเทียมกั น
ขณะที่สังคมนอกสังคมตะวั นตกเคลื่อนไหวในประเด็ นปากทอง โดยเฉพาะการเข าถึงทรัพยากร และ
ผูเขาร วมมักเปนคนไรอภิสิ ทธิ์ กลุ มชายขอบ คนงาน และชาวนายากจน และการเคลื่อนไหวที่ ตั้งอยูใน
จารีตประเพณีทองถิ่น ใหความสําคัญกั บปรัชญาชุมชน และกลุมคนมากกวาปจเจกชน
ทั้งนี้เห็ นไดจากประชาสั งคมในโลกมุสลิ มที่มี อยูทั่วโลก โดยเฉพาะ ในเอเชี ยกลาง และ
เอเซียตะวันออกเฉี ยงใต โดยเอเชียกลาง (Central Asia) ประกอบดวยประเทศ Kazakhstan,
Kyrgyxstan, Tajikistan, Turkmenistan และ Uzbekistan เปนกลุมประเทศที่นับถือศาสนาอิสลาม
และมีความร่ํารวยทางวัฒนธรรมและมีประวัติศาสตรอันยาวนาน เป นเสนทางเชื่อมตอระหวางจีนและ