ct156 - page 15

๑
บทที่ ๑
บทนํา
ความเป็นมาและความสําคัญของปั ญหา
การทอผ้าเป็นหัตถกรรมและศิลปะอย่ างหนึ่งที่มีมาตั้ งแต่สมัยโบราณ เนื่องจากการทอผ้าเป็ นส่วน
หนึ่ งของวิถีชี วิ ตของมนุษย์ เพราะถื อเป็นการผลิตเครื่ องนุ่ งห่มซึ่ งเป็ นหนึ่ งในปั จจัยสี่ที่ สําคั ญของมนุษย์
นอกจากนี้ การทอผ้ายั งถือเป็นงานศิ ลปะประเภทหนึ่ง เนื่ องจากการทอผ้าในแต่ละกลุ่ มชนล้ วนมีรู ปแบบ
ลวดลายของผื นผ้าที่แตกต่างกั น ซึ่งรูปแบบและลวดลายบนผืนผ้ าจะบ่งบอกเรื่องเล่าหรือเหตุการณ์ต่ างๆ ที่
ผ่านระยะเวลามายาวนาน รวมทั้งยังบ่งบอกถึ งเอกลักษณ์และวัฒนธรรม ความเชื่ อ ความเป็นมาของกลุ่มชน
นั้นๆ โดยลวดลายและสัญลักษณ์เหล่านี้ บางลายก็มี ชื่อเรียกสืบต่ อกันมาหลายชั่วคน บางลวดลายก็ มีชื่อเป็ น
ภาษาท้องถิ่น ซึ่งไม่เป็ นที่เข้ าใจของคนไทยในภาคอื่นๆ เช่น ลายเอี้ย ลายบักจัน ฯลฯ บางชื่อก็เรี ยกกันมาโดย
ไม่รู้ ประวัติ เช่น ลายแมงมุม ลายปลาหมึก ซึ่งแม้แต่ผู้ทอก็ อธิบายไม่ ได้ว่าทําไมจึ งเรียกชื่อนั้น บางลวดลายก็มี
ผู้ตั้ งชื่อให้ใหม่ เช่นลาย "ขอพระเทพ" เป็นต้ น นอกจากนี้สัญลักษณ์และลวดลายบางอย่างก็ เชื่อมโยงกั บคติ
และความเชื่ อของคนไทยพื้นบ้านที่นับถือสื บต่อกันมาหลายๆ ชั่ วอายุคน และยังสามารถเชื่อมโยงกั บลวดลาย
ที่ปรากฏอยู่ ในศิลปะอื่นๆ เช่ น บนจิตรกรรมฝาผนั ง และสถาปัตยกรรม หรื อบางทีก็ มี กล่าวถึงในตํ านาน
พื้นบ้านและในวรรณคดีเป็ นต้น และบางลวดลายก็เป็นคติร่ วมกับความเชื่อสากลและปรากฏอยู่ในศิ ลปะของ
หลายชาติ เช่น ลายขอหรือลายก้ นหอย เป็นต้ น ซึ่งนับว่าเป็ นลายเก่าแก่แต่ โบราณของหลายๆ ประเทศทั่ว
โลก ซึ่งหากเรารู้จักสังเกตและศึกษาเปรียบเที ยบแล้วก็จะเข้าใจลวดลายและสั ญลักษณ์ในผ้าพื้นเมื องของไทย
ได้มากขึ้น และมองเห็นคุณค่าได้ ลึกซึ้งขึ้น (สารานุกรมไทยสําหรับเยาวชน เล่มที่ ๒๑)
ในปัจจุบันการทอผ้าพื้นบ้านพื้นเมืองหลายแห่งยังคงทอลวดลายแบบดั้งเดิ ม โดยเฉพาะในชุมชนที่มี
เชื้อสายชาติ พั นธุ์บางกลุ่ มที่กระจายตัวกั นอยู่ในภาคต่ างๆ ของประเทศไทย โดยการทอผ้าในภาคกลาง
ตอนล่าง (จังหวัดอุ ทัยธานี ชัยนาท สุพรรณบุรี สระบุรี ลพบุ รี นครปฐม ราชบุรี เพชรบุรี ฯลฯ) ซึ่งมี กลุ่มชน
ชาวไทยยวนและชาวไทยลาวอพยพไปตั้งถิ่ นฐานอยู่ในช่วงต่างๆ ของประวัติ ศาสตร์ไทย โดยเฉพาะพวกไทย
ลาวนั้นมี หลายเผ่า เช่น พวน โซ่ ง ผู้ไท ครั่ ง ฯลน ซึ่งอพยพย้ายถิ่ นเข้ามา พวกไทยลาวนี้ ยังรักษาวัฒนธรรม
และเอกลักษณ์เฉพาะถิ่นไว้ได้ โดยเฉพาะลวดลายที่ตกแต่งบนผืนผ้าซึ่งจะมีลักษณะและสีสันแตกต่างกัน
ชาวไทยทรงดําเป็ นชนกลุ่มหนึ่ งในอดีตได้ อพยพมาจากเมืองแถงลุ่มแม่ น้ําดําและแม่ น้ําแดงใน
ประเทศเวี ยดนามเหนือ ได้มีการอพยพเข้ามาหลายครั้ง อั นเป็นผลมาจากศึกสงครามในช่วงสมัยพระเจ้ากรุง
ธนบุรี จนถึงรัชกาลที่ ๕ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ชาวไทยทรงดําหรือลาวโซ่งที่เข้ามาก็จะมาตั้ งถิ่นฐานบ้านเรื อน
ที่มี ลั กษณะคล้ายกับท้องถิ่นของตนเองในจังหวัดเพชรบุ รีก่อน จากนั้ นมาก็ ได้ขยั บขยายไปอยู่ ตามจั งหวัด
ใกล้ เคียง เช่น จั งหวัดสุ พรรณบุรี นครปฐม ชั ยนาท นครสวรรค์ พิษณุโลก และพิ จิตร เป็นต้ น ซึ่งแต่ เดิมชาว
ไทยทรงดํานิยมผลิตเครื่องใช้ไม้สอยต่างๆ ด้วยตนเอง อันมีงานหัตถกรรมที่ โดดเด่นคือ การทอผ้า ที่ แต่เดิมจะ
เริ่ มตั้งแต่การปลูกพื ชเลี้ยงไหมเพื่อผลิตเส้นใยและทอผ้าเอง โดยการทอผ้ านั้นเกี่ยวพันกับวั ฒนธรรมอั นเป็น
เอกลักษณ์เฉพาะของชาวไทยทรงดําอย่ างแน่นแฟ้ น เป็นการทอผ้าที่มี เอกลักษณ์เฉพาะของกลุ่ม มี ความโดด