ct156 - page 31

๑๗
โดยมีความเชื่อว่า ครามมี ผีสิ ง เพราะผู้ที่ จะทําน้ําครามได้จะต้ องให้ความรั กและดู แลเอาใจใส่เป็ นอย่างดี
เช่น ต้ องคอยสังเกตว่าครามหิวน้ําด่างแล้ วหรือยัง หากยังหิวแล้วผู้ย้อมจะต้ องรีบเติมน้ําด่ างให้ ถ้าผู้ย้อมขาด
ความเอาใจใส่เมื่อใด จะเกิดปรากฏการณ์ที่ เรียกว่ า “น้ําครามหนี” ซึ่งเป็ นปัญหาสําคัญแก่ ผู้ย้อม โดยหา
สาเหตุ ไม่ ได้ คนสมัยก่ อนจึงได้ แต่สันนิษฐานว่าน่ าจะเป็นผีพาน้ําครามหายไป เหมือนกับลั กษณะของผีที่
สามารถหายไปหรื อกลับมาอย่ างไร้ร่ องรอย จนเมื่อวันเวลาผ่านไปก็พบกั บข้อบกพร่อง จึงได้ปรับปรุง โดยนํา
วั ตถุดิบพื้ นบ้าน เช่น น้ําตาลทราบ น้ําตาลโตนดหรื อข้ าวหมากผสมให้เข้ ากัน จึงจะนําไปย้อมผ้ าได้ ซึ่ งมี
วิธี การทดสอบโดยทาลงที่มือ สีที่สามารถย้ อมได้ต้ องมีสีเขี ยวเหลืองหรือสี เรืองแสง ถ้าสีติ ดทั้งหน้ าและหลัง
มื อแสดงว่าน้ําย้อมนั้นใช้ ได้ แต่ถ้าติดแค่หลังมื อแสดงว่าเค็มเกินไป ต้ องใส่น้ําตาลทราย น้ําตาลโตนดหรื อ
ข้าวหมาก เพื่อลดความเป็นกรดลงจึงจะทํ าให้สีติดทน ดังนั้น ผู้ ที่ย้อมผ้าจะต้องมีจิตใจเยือกเย็น ไม่รีบเร่งทํา
ให้เกิดสี ครามเข้มมากจนเกินไป จึงจะได้สีเพื่ อใช้ย้อมผ้าตามต้องการ (บุญเสริม ตินตะสุวรรณ, ๒๕๔๕)
กรรมวิธี ย้ อมสีครามเข้มตามธรรมชาติ จึ งเป็ นทั้งศาสตร์และศิลป์ ที่ คนสมัยก่อนได้ กระทํ าและ
ถ่ายทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน ผู้ย้อมต้ องพบกับปัญหาและอุปสรรคต่างๆ เพื่อควบคุมให้เกิดสี ครามเข้มทุก
ครั้งสําหรับการย้อม ผ้าทุกผื นของชาวไทยทรงดํามิใช่ เป็นเพี ยงสัญลักษณ์เท่ านั้น แต่ยังเป็นผ้าที่แฝงไว้ด้วย
การทุ่มเทแรงกานและแรงใจของผู้ทําและผู้ย้อมคราม สําหรั บสีที่เกี่ยวกับความเชื่อของชาวไทยทรงดํามี ๖
สี คื อ สี ครามเข้ม สีเหลื อง สีส้ ม สีเขียว สีแดงหรือสีแดงเลื อดหมู และสีขาว ซึ่งแต่ละสี มีความเชื่ อดังนี้
(บุญเสริม ตินตะสุวรรณ, ๒๕๔๕)
(๑) สีคราม
เป็นสี ที่ชาวไทยทรงดําใช้เป็ นสีหลักในพื้ นที่ส่วนใหญ่ของผืนผ้า โดยมีความเชื่ อว่าเกิดจากการเก็ บ
กดทางอารมณ์ของผู้ย้อมโดยแสดงความรู้สึกออกมาทางผื นผ้า ซึ่งหมายถึง ความเดียวดายของกลุ่มชนไทย
ทรงดําที่ต้องพลัดพรากจากบ้านเกิดเมืองนอนจนกลายเป็ นชนกลุ่มน้อยของประเทศไทย
(๒) สีครามและสีขาว
เป็นสีที่เกิดจากการวางลายบนผืนผ้าซิ่นด้วยผ้าฝ้ ายสีครามเข้มสลับกับสีขาวชาวไทยทรงดําถ่ ายทอด
อารมณ์ที่ถู กดดันจากชนกลุ่มใหญ่ของประเทศ เนื่องจากถูกกวาดต้ อนเข้ามาด้ วยเหตุผลทางสงครามตั้ งแต่
สมั ยกรุงธนบุรีเรื่อยมาจนถึ งสมันรัตนโกสินทร์ตอนต้น แต่พวกเขาก็พยายามสร้างครอบครัวและที่ทํากิ นด้วย
ความมานะอดทนจนสร้างครอบครัวและชุมชนได้สําเร็จ แต่ด้วยเหตุที่เป็นชนกลุ่มน้ อยของประเทศ พวกเขา
กลับถูกผลั กดันให้อพยพหรือเคลื่อนบ้ายไปหาแหล่งที่ทํากิ นไกลจากชุมชนครั้งแล้วครั้งเล่า ทําให้วิถีชีวิ ตของ
ชาวไทยทรงดํา มีความสุขอยู่ ไม่นาน ความทุกข์มั กจะติดตามมาเสมอ การวางสีครามสลับสีขาว จึ งเป็นการ
บ่งบอกถึง ความเดียวดายที่ต้องพลัดพรากจากญาติ พี่น้องและบ้านเกิ ดเมืองนอน
(๓) สีเหลือง
เป็นสีที่มี ความสว่างไสว ชาวไทยทรงดํานิยมนํ ามาแทรกไว้ในส่วนหนึ่งของผ้าและเครื่องนุ่งห่ม เพื่ อ
เน้นให้ลายผ้าแต่ละส่วนมี ความเด่นชัดขึ้ น ทํ าให้ผ้าที่มี การแทรกสีเหลื องไว้ มีความสดใส มีชี วิตชี วา ให้เกิด
ความรู้สึ กผ่อนคลายอารมณ์ เคร่งเครียด นอกจากนี้ชาวไทยทรงดํ ายังเชื่ อว่าสี เหลืองเป็นสีที่แสดงถึงความ