st119 - page 19

๘
พัฒนาวัฒนธรรมขององค์การยูเนสโก๒ ส่วนป ัจจัยภายในประเทศเกิดจากการคุ กคามของระบบ
ทุ นนิยมต่ อชุ มชน ทาให้ป ัญญาชนและนักพัฒนาเกิดแนวคิ ดที่ จะรักษาและฟื้ นฟู วั ฒนธรรม
ประเพณี ดั ้ งเดิม และในระหว่ างนั ้ นการตื่นตัวของป ัญญาชนที่ ผ่านการต่อสู ้ในเหตุ การณ์ ๑๔
ตุ ลาคม ๒๕๑๖ได้ร่ วมฟื้ นฟู ประชาธิปไตยและกระบวนการเคลื่ อนไหวทางสังคม สร้ าง
บรรยากาศที่ส่งเสริมการเรียนรู้สภาพและป ัญหาของประชาชน แนวคิดวัฒนธรรมชุมชนเริ่ม
ปรากฏชัดเป็ นระบบมากขึ้นในปี พ.ศ. ๒๕๒๔ โดยมีการประชุมสัมมนาของสมาคมคาทอลิก
แห่งประเทศไทยเพื่อการพัฒนา ที่สวางคนิวาส เรื่อง “วัฒนธรรมไทยกับงานพัฒนาชนบท” ๓
แนวคิดวัฒนธรรมชุ มชนได้ขยายออกไปอย่างกว้างขวางมากขึ้นทั้ งในแวดวงของนักพัฒนาของ
องค์กรพัฒนาเอกชน และนักวิชาการที่เข้าร่วมนาเสนอแนวคิด ซึ่งสามารถสร้างความเป็ นระบบ
และความชัดเจนให้กับพัฒนาการของแนวคิดในระยะต่อมา ทาให้เกิดเป็ นกระแสความตื่นตัวต่อ
พลังของชุมชน และมีความหลากหลายมากยิ่งขึ ้ น ทั ้ งในแง่ ของจุดเน้ น แนวทางในการวิเคราะห์
หรือแม้แต่ข้อเสนอต่ อการพัฒนาชนบท ๔ รวมทั้ งเป็นอีกกระแสหนึ่งของการศึกษาหมู่บ้านไทยใน
เชิงคุณค่า
นอกจากนี้ ฉัตรทิพย์ นาถสุภา ได้สรุปสาระสาคัญของแนวคิดวัฒนธรรมชุมชน
ออกเป็ น ๔ แนวคิด ได้แก่ แนวคิดแรก ชุมชนมีวัฒนธรรมของตนเองอยู่แล้ว วัฒนธรรมนี้ให้
คุณค่าแก่ ความเป็ นคนและแก่ชุมชนที่มี ความผสมกลมกลืน และวัฒนธรรมชุ มชนเป็นพลัง
ผลักดันการพัฒนาชุมชนที่สาคัญที่สุด ซึ่งจะใช้ประโยชน์ ได้เมื่อมีการปลุกให้สมาชิกแห่ งชุมชนมี
จิตสานึ กรับรู้ในวัฒนธรรมของตน แนวคิดที ่ สอง การดารงอยู่ของวัฒนธรรมสองกระแส คือ
วัฒนธรรมชาวบ้ านและวัฒนธรรมทุ นนิยม โดยวัฒนธรรมของชาวบ้ านมี ความเป็นอิ สระ
เนื่ องจากผูกพันอยู่กับความเป็นชุมชนหรือหมู่บ้านที่เป็ นรูปแบบสังคมที่มีความคงทนยืนนาน
จึงเสนอให้เปลี่ยนแนวทางในการพัฒนาไปเป็นการพึ่งตนเองอย่างในอดีต และเสนอบทบาทของ
ชนชั้นกลางในการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับชาวบ้าน นาทรัพยากรจากสังคมเมืองไปให้กับ
๒กาญจนา แก้วเทพ. ๒๕๓๘. การพัฒนาแนววัฒนธรรมชุมชนโดยถือมนุ ษย์ เป็นศูนย์กลาง.
กรุงเทพฯ : สภาคาทอลิ กแห่งประเทศไทยเพื ่อการพัฒนา.
๓ สาระสาคัญของการประชุม สัมมนาครั้ งนั ้ นได้แก่ ๑. การชี้ ให้เห็นความสาคัญของวัฒนธรรมต่ อการ
พัฒนาชนบท๒. การนาเสนอประสบการณ์ของการพัฒนาชนบท โดยอาศัยวัฒนธรรมของชาวชนบทเองเป็ น
เครื่องมือที่สาคัญจากประสบการณ์ของนักพัฒนาเอกชนที่น่าสนใจ คือ นอกเหนือจากการสัมมนาดังกล่าวจะ
ช่วยให้ แนวคิดว่ าด้วยการรื้อฟื้ นและพั ฒนาวัฒนธรรมชาวบ้านกั บการพัฒนาชนบท ได้เป็ นที่ถกเถียง
แลกเปลี่ยนเพื่ อนาไปสู่พัฒนาการที่ทาให้ มีความชัดเจน เป็ นระบบมากขึ้นในระยะต่อมาแล้ว การสัมมนา
ดังกล่าวยังชี้ให้เห็นว่ า แนวทางดังกล่าวมิได้เป็ นเรื่องเพ้อฝ ัน แต่เป็ นแนวทางที่สามารถนาไปใช้ได้จริงในทาง
ปฏิบัติ ทว่าต้องอาศัยความชานาญ การเรียนรู้และประสบการณ์ที่ยาวนานของนักพัฒนากับชาวบ้าน
๔ยุ กติ มุ กดาวิจิตร. ๒๕๓๘. “การเขียนวัฒนธรรมชุมชน : บทวิพากษ์กระแสต้ านโลกานุ วัตร/
ภิวัตน์”, วารสารธรรมศาสตร์. ๓,๔๐ (กันยายน-ธันวาคม๒๕๓๘), ๓๙ - ๔๐.