nt139 - page 9

จังหวัดลําปางเป็นแหล่งอารยธรรมล้านนาไทยที่น่าสนใจไม่น้อยไปกว่ าจังหวัดใดๆ ชาวลําปางมีวิถีชีวิ ตที่เรียบ
ง่าย คงไว้ซึ่ งขนบธรรมเนียมประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่ โบราณ และเป็นเมืองที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นเป็นของตนเอง
คนทั่วไปจะรู้จักกันดีว่าจังหวัดลําปางเป็นเมื องรถม้า ซึ่งนอกจากใช้เป็นพาหนะสัญจรแล้ว รถม้ายังเป็นสัญลักษณ์
ทางการท่องเที่ยวที่สําคั ญของจังหวัดลําปางอีกด้วย
รถม้าที่เข้ามาในประเทศไทยครั้งแรก เริ่มตั้งแต่รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื องไทย
ได้รับตกทอดมาจากอั งกฤษและอินเดียเป็นส่วนใหญ่ โดยถือกันว่ารถม้าเป็นพาหนะคู่บ้านคู่เมือง ถึงขนาดในรั ชสมัย
ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสั่งรถม้ าเข้ามาเป็นจํานวนมากโดยให้ใช้เป็ นราชรถหลวงและตั้งกรม
ดูแล ชื่อว่า “กรมอัศวราช” จนกระทั่งรถยนต์เริ่ มเข้ามามีบทบาท รถม้าจึงถูกนําไปอยู่ตามหัวเมืองต่างๆ พร้อมๆกั บ
พวกแขกมลายูที่ช่วงหนึ่งเข้ามาขับรถม้าในเมืองไทย ( นพวรรณ ศิริ เวชกุล , 2548 )
ในปี พ.ศ. 2458 ซึ่งตรงกับรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุ ฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ประเทศไทยได้วางรางรถไฟ
ขึ้นมาถึงเมื องลําปาง มีการขนรถม้าจากกรุ งเทพฯขึ้นรถไฟมาด้วย ทั้งนี้เป็นเพราะโครงการต่อเชื่อมถนนสาย 3 ซึ่ง
เป็นถนนสายแรกหลังจากสถาปนากรมทาง โดยเป็นสายที่ทอดตัวจากลําปางไปถึ งเชียงราย รถม้าจึงได้เข้ามามี
บทบาทสําคัญด้ วยการเป็นพาหนะรั บส่งผู้โดยสารจากตัวสถานีรถไฟนครลํ าปางเข้าสู่ตัวเมือง มี ระยะทาง 2 กิโลเมตร
รถไฟขบวนแรกที่รถม้าได้รั บผู้โดยสารที่ ลําปางคือวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2459 ( ไพโรจน์ ไชยเมืองชื่น , 2550 )
ในตอนแรกรถม้าจะให้บริการพวกแม่ค้าบรรทุกผักไปจําหน่ ายที่ตลาดเท่านั้น ต่อมาจึงกลายเป็นพาหนะหลัก
ในการสัญจรในเมืองลําปาง ปัจจุบันแม้จะใช้รถยนต์ในการเป็นพาหนะตามความเจริญของยุ คสมัย แต่ชาวลําปางก็
ยังคงรักษาเอกลักษณ์นี้ไว้ ทั้งในการรับ - ส่งผู้โดยสาร การนําไปทําเป็นของที่ ระลึกในรูปแบบต่างๆ เพื่อคงไว้ซึ่ ง
เอกลักษณ์ของเมืองลําปาง รวมไปถึงความต้องการที่ จะนําเรื่องราวเกี่ยวกับ
รถม้าไปถ่ายทอดให้ กับเยาวชนรุ่นหลังเพื่อให้มีความรั กในภูมิปัญญาท้องถิ่นของตนและร่วมมื อกันอนุรักษ์ต่อไป
ชุมชนบ้านต้นธงชัย เป็นชุมชนที่มีอาชีพขั บรถม้ามากที่สุดชุมชนหนึ่ง จากการสํารวจรายชื่อสมาชิก
ผู้ประกอบการรถม้าลําปาง มีสมาชิกจากชุมชนบ้านต้นธงชัย 32 คน ในชุมชนมีทั้งโรงฝึก โรงเลี้ยงม้า โรงงาน
ประกอบรถม้ า นอกจากยึดอาชีพขับรถม้ าแล้ว ยังมีการรวมกลุ่มประดิษฐ์ รถม้าจําลองเพื่อจํ าหน่ายเป็นของที่ ระลึกแก่
นักท่องเที่ยว สําหรับส่วนประกอบของรถม้าจําลอง ได้ย่อส่ วนจากรถม้าจริง และถอดแบบส่วนประกอบของรถม้า
เพื่อความสมจริง จึงถือได้ว่าชุ มชนบ้านต้นธงชัยเป็ นแหล่งเรียนรู้ด้ านศิลปะที่เป็นเอกลั กษณ์ในท้องถิ่นที่มีความสมบูรณ์
สามารถนําเนื้อหาเรื่องรถม้ ามาใช้ในระบบการเรียนการสอนในโรงเรียนได้
การนํางานศิลปะที่เป็ นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นมาใช้ในการจัดการเรียนการสอนสาระทัศนศิลป์ในกลุ่มสาระการ
เรียนรู้ศิ ลปะนั้น พบว่ายังมีไม่มากนั ก ได้พบว่ามีการจัดทําในรูปแบบการบูรณาการระหว่างวิชา เช่ น วิชาภาษาไทย
กับวิชาสั งคม เป็นต้น โดยการเชื่อมโยงเรื่องราวของประเพณี ศิลปวัฒนธรรมในท้องถิ่น และเป็นเรื่องราวในท้องถิ่น
ที่โรงเรียนแห่งนั้นตั้งอยู่ ส่วนวิชาทัศนศิ ลป์โดยตรงนั้นได้มี การจัดทํา
2
เป็นโครงการระยะสั้น ให้ปราชญ์ ท้องถิ่นเข้ามาแนะนํา สาธิตให้ดู และฝึกทําทีละขั้นตอน ปัญหาที่พบคื อปราชญ์
ท้องถิ่นไม่สามารถถ่ายทอดได้เหมาะสมกับพื้นฐานความรู้และความสามารถของนั กเรียน ชิ้นงานยากเกินไป ครู ไม่มี
ส่วนร่วมในการสอนกับปราชญ์ ท้องถิ่น รวมถึ งการที่ครูไม่มี ความรู้ ความเข้ าใจในการทํางานศิลปะท้องถิ่น และ