nt142 - page 224

191
1. ความสํ าคัญเชิงประวัติศาสตร์
การศึ กษาเรื่ องราวของประวัติศาสตร์ เมืองพิษณุ โลก เป็ นเรื่องที่ ดีมีความสําคัญและมี
ประโยชน์ เพราะจะทําให้ เราได้ทราบถึงประวัติ ความเป็ นมาของเมืองพิษณุ โลกของเราในอดี ต อัน
จะเป็ นพื้นฐานในการเชื่ องโยงปัจจุบัน และสร้างสรรค์อนาคตของเมืองพิ ษณุ โลกได้อย่างสมบูรณ์
แบบ การศึกษาประวัติ ศาสตร์พิ ษณุ โลกแบ่งออกได้เป็ นดังนี้ คือ
ประวัติความเป็ นมาของเมืองพิษณุโลก
เมืองพิษณุ โลกเป็ นชุมชนโบราณที่มีความสื บเนื่องเป็ นเวลายาวนาน จากเหตุ ผล
ดังกล่าวจึงทําให้เมื องพิษณุ โลกมีความแตกต่างจากเมืองอื่นๆ โดยเฉพาะชื่ อของเมืองที่ มีชื่ อเรียก
แตกต่างกันออกไปตามยุคและสมัยเมืองพิษณุ โลกมีลักษณะเป็ นเมืองคู่ ดังปรากฏในพงศาวดาร
เหนือได้กล่าวถึ งพระเจ้าศรี ธรรมไตรปิ ฎกได้ให้ จ่านกร้องและจ่าการบุญไปสร้ างเมืองอยู่สองฝั่งของ
แม่นํ้ า โดยให้ชื่อว่า “โอฆบุ รีและชัยบูรณ์ ” (ประชุมพงศาวดารเล่ม1,2506 ) และนอกจากนั้ นยัง
พบหลักฐานเกี่ ยวกับเมื องพิษณุ โลกที่ให้ ภาพสนับสนุนความเป็ นเมืองคู่ โดยเฉพาะจากหลักฐานทาง
ประวัติศาสตร์ ในสมัยสุ โขทัยอาทิ หลักศิ ลาจารึกหลักที่ 1,4,10และ 38 เรี ยกเมืองพิษณุ โลกว่าเมือง
“สองแคว” ในขณะที่หลักศิ ลาจารึกหลักที่ 3และ 11 เรี ยกว่า “สระหลวง” และความเป็ นเมืองคู่ของ
เมืองสระหลวงสองแคว ได้พบหลักฐานในจารึ กหลักที่ 2ว่าพ่อขุนศรี นาวนําถมก่อพระธาตุในนคร
สระหลวงสองแคว (ธิดา สาระยา, 2552)
นอกจากความเป็ นเมื องคู่ เมืองพิ ษณุโลกยังถูกเรี ยกว่า “เมื องอกแตก” เพราะมีแม่ นํ้ าผ่าน
กลางเมือง นอกจากนั้ น เมื องพิษณุ โลกยังมีชื่ อเรียกต่ างๆอี ก เช่นตํานานพระพุทธสิ หิงค์ เรี ยกว่า
เมือง “ทวิ สาขะ” ในขณะที่ชาวเมื องใต้หรื อชาวอยุธยา เรี ยกเมืองพิษณุ โลกว่าเมือง “ชัยนาท” (รัตน
ปัญญเถรแสงมนวิทู ร (แปล),2501)
คําว่ า เมืองพิษณุ โลกน่าจะได้ชื่ อภายหลังที่ราชอาณาจักรอยุธยาทําสงครามแย่งชิ งอาณาจักร
สุ โขทัยกับอาณาจักรล้านนา โดยเฉพาะในสมัยของสมเด็ จพระบรมไตรโลกนาถแห่ งอยุธยากับ
สมเด็จพระเจ้าติโลกราชแห่ งเชียงใหม่ (พ.ศ.2006) เพราะปรากฏว่าในวรรณกรรมลิ ลิตยวนพ่าย ให้
เหตุ ผลของการเปลี่ยนชื่ อจากเมืองชัยนาทเป็ นเมื องพิษณุ โลก เพราะสามารถยืดเมื องชัยนาทได้
พร้อมกับสร้ างกําแพงเมื อง “ปางถกลกําแพง พระพิ ษณุโลกแล้วแฮ” (ลิลิ ตยวนพ่าย,2515) และชื่ อ
ของเมืองพระพิษณุ โลก น่ าจะถูกใช้หลังสงครามระหว่างอยุธยากับเชียงใหม่นับตั้งแต่นั้ นมา และใน
เวลาต่อมาคําว่า “พระพิษณุ โลก”น่ าจะกร่อนหดหายไปเหลื อแต่คําว่ า “พิษณุ โลก”ที่ใช้เรี ยกชื่ อกัน
ในปัจจุ บัน
ต่ อมาการปฏิรู ปการปกครองมณฑลเทศาภิ บาล ในรั ชกาลสมัยพระบาทสมเด็ จพระ
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทําให้ เมืองพิษณุ โลกเป็ นศู นย์กลางการปกครองในท้องถิ่ นฝ่ ายเหนือและ