Page 195 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

177
ต้องอาศัยศาสตร์ทางการเห็น (ศิลปะ) ศาสตร์ทางการได้ยิน (ดนตรี ) มาผสมผสานสร้างให้เกิด
สุ นทรี ยรส ในการแสดงโขน ละคร มีการรําหน้าพาทย์กับรําบท การรําประกอบเพลงหน้าพาทย์ ถือ
ว่า เป็ นการรําที่ศักดิ์ สิ ทธิ์ จะเป็ นการบรรเลงประกอบการฟ้ อนรําจนจบกระบวนการตามข้อกําหนด
ของเพลงหน้าพาทย์นั้นๆ โดยไม่ มีบทร้อง ส่ วนการรําบทหรื อรําตีบทนั้ น เป็ นการฟ้ อนรําแสดง
ท่าทางแทนคําพูด
ท่ารําจากนาฏศิ ลป์ ที่เป็ นแบบแผนจากราชสํานัก ที่นํามาใช้ในระบําอัปสรสราญ
ประกอบด้วยท่ าเทพพนม ท่าพรหมสี่หน้า ท่ ากินนรรําและท่าบัวชูฝักแปลง ท่ารําทั้ ง 4 ท่า เป็ นแม่
ท่า คําว่า “แม่ท่ า” ในที่นี้ หมายถึ ง ท่ารําที่ฝึ กหัดเป็ นพื้นฐานในการเรี ยนนาฏศิลป์ แม่ท่าเหล่านี้ มา
จากท่ารําแม่บทใหญ่ แม่บทเล็ก เพลงช้า – เพลงเร็ ว แต่ละท่าประกอบด้วยท่านิ ่งและท่าเชื่อม ท่า
เชื่อม คือ ลีลาการเคลื่อนไหวจากท่าหนึ่ งไปอีกท่าหนึ่ งอย่างต่อเนื่องกันไป มีการนําลักษณะของ
ลีลาการเคลื่ อนไหวที่เป็ นแบบแผนการรํ าและนาฏยศัพท์มาใช้ในระบําอัปสรสราญ ประกอบด้วย
1) ตั้งวง คื อ อาการยกแขนให้ได้ส่ วนโค้งสูงตั้ งข้อมือ หักข้อมือ ฝ่ ามือแบเหยียด
ตรงทั้งสี่นิ้ว นิ้ วหัวแม่มืองอเข้าหาฝ่ ามือเล็กน้อย
2) จีบ คือ อาการกรี ดนิ ้ว โดยเอานิ้วชี้ กับนิ้ วหัวแม่มือมาจรดกันให้ปลาย
นิ้วหัวแม่ มือจรดตรงข้อสุดท้ายของนิ้ วชี้ (นับจากฝ่ ามื อ) นิ้ วที่เหลื อกรี ดออกให้เป็ นรูปพัด หักข้อมือ
เข้าหาลําแขน ลักษณะจีบที่ นํามาใช้ในระบําอัปสรสราญจะเป็ นจีบหงาย จีบส่งหลังและจีบคว ํ่า
3) ก้าวเท้า การก้าวเท้าในระบําอัปสรสราญ มี ก้าวหน้า ก้าวข้าง ก้าวไขว้
3.1) ก้าวหน้า คือ การวางฝ่ าเท้าลงบนพื้นด้านหน้า ให้ส้นเท้าอยู ่ ตรงกับหัว
แม่เท้าของเท้าหลัง ระยะก้าวกว้างพองาม ประมาณ 1 คืบ วิ ธีวางเท้าต้องหันส่วนข้างของเท้าด้าน
ในออก ส่ วนเท้าหลังเปิ ดส้นเท้าโน้มลําตัวให้นํ้ าหนักไปทางเท้าที่ก้าวและย่อเข่ าให้ดูพองาม
3.2) ก้าวข้าง คือ การวางเท้าลงบนพื้ นข้างใดข้างหนึ่ ง ส้นเท้าที่ก้าวให้
เหลื่อมจากหั วแม่เท้าของเท้าที่วางรับนํ้ าหนักเล็กน้อย ห่างจากเท้าที่ยืนกับส้นเท้าประมาณคืบครึ่ ง
ก้าวไขว้ คื อ ลักษณะคล้ายก้าวหน้า แต่ ไขว้ขาที่ก้าวมาทางเท้าที่ยืนมากๆ เปิ ดส้นเท้าหลัง
4) สะบัดมือ เป็ นอาการกิริ ยาของมือที่ เนื่องมาจากท่าจี บจากจีบหงาย วิธี
สะบัดให้คลายจีบออก และสะบัดข้อมือพร้อมกับแบมือแล้วพลิกข้อมือตั้ งวง
5) ม้วนมือ เป็ นกิริ ยามือที่เนื่องมาจากจีบหงาย แล้วม้วนมือจีบส่ งไป
ด้านหลังในท่ าเดินออกของระบําอัปสรสราญ
6) ทรงตัว เป็ นลักษณะของลําตัว ตั้งแต่ ศีรษะตลอดจนลําตัวให้ตั้ งตรง
7) กดเกลียวข้าง คื อ ลักษณะของการกดเกลียวด้านข้างของลําตัวเหนือ
สะเอวขึ้ นมา เพื่อให้อ่อนสะเอวและสอดคล้องกับการกดไหล่