Page 193 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

175
มีมาก่อนเกิ ดเป็ นศาสนาพราหมณ์ และเชื่อว่ามีพระผู ้ เป็ นเจ้าคือมหาบุรุษเป็ นผู ้ สร้างโลกและสิ ่งที่มี
ชีวิตทั้ งปวง มีการแบ่งมนุษย์ออกเป็ น 4 วรรณะคือ พราหมณ์ กษัตริ ย์ แพศย์ และศูทร ส่วนพุทธ
ศาสนาเกิดขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 6 มีลัทธิ มหายาน แยกเป็ นลัทธิเถรวาท (หิ นยาน) รับเอาความ
เชื่อถื อในศาสนาพราหมณ์เข้ามาปะปนมีพระพุทธเจ้าลงมาตรัสรู้ในมนุ ษยโลกเกิดมีการประดิษฐ์
พระพุทธรู ปเป็ นรู ปมนุษย์ขึ้ นตามความเชื่อในพุทธศาสนาลัทธิมหายาน (สุภัทรดิศ ดิศกุล. 2538 :
7– 9) การรับหลักศาสนาจากอินเดียเข้าสู่พื ้นที่ประเทศไทยและกัมพูชามาผสมผสานกับความเชื่อ
เดิมของคนในพื้นที่ หลักความเชื่ อของอินเดี ยลดบทบาทของสตรี ถ้ามองความเชื่อของพื้นที่
วัฒนธรรมขอมพบว่ าย ังตระหนักถึ งบทบาทของสตรี มีพื ้นที่เป็ นตัวกลางระหว่างเทพเจ้ากับวิถี ชีวิต
ของพื้นบ้าน และมองว่ านางอัปสรที่จําหลักในสถาปั ตยกรรมขอม เช่นจําหลักรู ปแบบนางอัปสรริ ม
ประตูปราสาทศีขรภูมิ ถ้ามองความหมายด้านพิ ธีกรรมในความเชื่อศาสนาพราหมณ์ หรือฮิ นดู คือ
ผู ้ ที่ถูกกําหนดให้เป็ นบริ วารคุ ้ มครองพื้ นที่ศักดิ์ สิ ทธิ์ ขององค์ปราสาท ตลอดทั้ งภาพจําหลักใน
สถาปัตยกรรมกลุ่มนี้ และบทบาทหน้าที่บําเรอพวกเทวดาหรื อบางทีก็ มีพวกอสู รด้วย ไม่มีสิ ทธิ์
เลือกจะบําเรอเทวดาหรืออสู ร จึงตกเป็ นของกลางที่เทวดาหรื ออสูรตนใดชอบก็เรี ยกว่าบํารุ งบําเรอ
ตน ถือว่าเป็ นเรื่องของเทวดา (นิ วัตร กองเพียร. 2539 : 170 – 171) แต่ รูปแบบนางอัปสรในมุมมอง
ของคนไทย และกัมพู ชามีการปรับเปลี่ ยนสอดรับกับสภาพพื ้นที่ทางกายภาพและทางสังคมพื้ นบ้าน
เดิม ลักษณะการดํารงชีวิตที่มองธรรมชาติ เป็ นผู้ สร้ างมนุษย์และสังคม เป็ นบ่อเกิ ดการสร้างความ
เชื่อพื้ นฐานของชีวิตที่เกี่ยวโยงกันอย่างแนบแน่ น
ดังนั้นชาวไทย และกัมพูชามองภาพจําหลักนางอัปสร คื อ ตัวแทนแห่ งความสมบู รณ์
ของธรรมชาติซึ่ งเข้ารู ปแบบคุณสมบัติ เจ้าแม่ธรณี เป็ นเทพแห่ งไร่ นา หรื อเป็ นสตรี ในลักษณะรู ปแม่
พระธรณีบี บมวยผม ซึ่ งเป็ นความเชื่อของชนชาติที่ ประกอบกสิกรรมที่ต้องใช้นํ้ าเป็ นปั จจัยสําคัญ
เพื่อพืชพันธุ์ธัญญาหารเจริ ญงอกงามอุดมสมบูรณ์ และสะท้อนคุณลักษณะเทวีแห่งพื ชพันธุ์
ธัญญาหาร ที่เรี ยกว่า “พระแม่โพสพ” เป็ นเทวดาพื้นเมืองประจําท้องนาและยุ้งฉางของไทยซึ่ งเป็ น
ชาติที่ปลูกข้าวรับประทานมานานนับพันปี ทุ กวันนี้ ชาวนาในชนบทไทยและกัมพูชาย ังมีพิ ธีกรรม
กับความเชื่ อ เช่ น ช่วงใกล้เดือนหก ฝนก็เริ ่ มตก ชาวนาจะแรกไถนา และทําพิธีอัญเชิ ญพระโพสพ
ลงมาเพื่อช่วยดูแล รักษาต้นข้าวคือ พิธีเรี ยกขวัญข้าว เป็ นการทําเพื่อตอบแทนคุณ และบู ชาพระแม่
โพสพที่ให้ ข้าวแก่ มนุษย์กิ น นอกจากนี้ พระแม่ โพสพมีลักษณะเป็ นหญิ งสาวเช่นเดี ยวกับนางอัปสร
ท่าทางอ่อนช้อยสวยงาม แต่งกายนุ ่งผ้าจี บชายลงมาถึงปลายหน้าแข้ง ห่มผ้าสไบเฉี ยงแบบหญิงสาว
ชาววังในสมัยก่อน ที่ ไว้ผมยาวประบ่า เป็ นเทพีนางฟ้ า และยืนเปลือยกายท่อนบน (สุ รศักดิ์ ทอง.
2553, : 175 – 183) แต่เมื่ อพิจารณาพื้ นที่ห่ างไกลจากศูนย์กลางอํานาจของอาณาจักรเขมร พบว่า
พื้นที่ เขมรส่วนบน (เขตอีสานใต้) ได้ลดขนาดของภาพจําหลักลง กล่าวคือ มี ภาพนางอัปสรใน