Page 77 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๖๗
การแสดงลิ เกของทุกคณะในปัจจุบันนิยมขับร้องเพลงทํานองรานิเกลิ งมากที่สุดเพราะ
ถื อว่าเป็นเพลงสําคัญที่ เป็นเอกลั กษณ์ของลิเก นอกจากนี้ยังนําเพลงไทยชั้นเดียว และสองชั้นมาขับร้ อง
ประกอบการแสดงอยู่เสมอ ทั้งการแสดงสดหน้าเวที ตามงานต่าง ๆ และการแสดงบันทึกวีซีดีเผยแพร่ ทั้งนี้
เพื่ อให้เหมาะสมกับบทบาทของการแสดง หรื อเหตุการณ์ ตามเนื้อเรื่อง นอกจากนี้ยังเป็นการแสดงออกถึง
ความสามารถในการขับร้ องของผู้ แสดง อีกทั้ งเป็นการอนุรั กษ์ และสื บสานเพลงไทยให้คงอยู่คู่ กับการ
แสดงลิ เกซึ่ งตามแบบแผนดั้งเดิ มนั้นลิ เกนําการขับร้ องเพลงไทยชั้นเดียว และสองชั้นมาจากการแสดง
ละครรํ าของไทยนั่นเอง ตัวอย่ างการนําเพลงไทยชั้นเดียว และเพลงไทยสองชั้นมาขับร้ องประกอบการ
แสดงลิ เกมีอยู่ จํานวนมาก เช่ น เพลงสองไม้ และเพลงหงส์ทอง ใช้ขั บร้องประกอบการบรรยายชีวิ ตของตัว
ละครในเรื่อง การดําเนินเรื่อง หรือการออกเดินทาง เพลงมะลิ ซ้อน ใช้ขับร้องประกอบการแสดงในบทรัก
เพลงแสนคํานึ ง ใช้ขั บร้ องประกอบการแสดงตอนตัวละครออกเดิ นทาง เพลงต้นเพลงฉิ่ ง ใช้ขับร้ อง
ประกอบการแสดงตอนบรรยายชี วิตของตัวละคร เพลงครวญหา ใช้ขับร้ องประกอบการแสดงในบทเศร้า
หรือบทคร่ํ าครวญ เพลงดาวทอง ใช้ขับร้องประกอบการแสดงในบทโศกเศร้า เสียใจ เป็นต้น
จากการสัมภาษณ์นักดนตรีประจําคณะลิเก ได้กล่าวถึ งเพลงที่ใช้ประกอบการแสดงลิ เกไว้ดังนี้
...เพลงที่ บรรเลงในการแสดงลิเกประกอบด้วยเพลงโหมโรง ซึ่งจะเริ่มบรรเลง
ตอนลิเกไหว้ครูก่อนการแสดง ก็ใช้เพลงในชุ ดโหมโรงเย็น ได้แก่ เพลงสาธุ การ ตระโหม
โรง รัวสามลา เข้าม่าน ปฐม ลา เสมอ เชิ ดฉิ่ง เชิดกลอง กลม ชํานาญ กราวใน ต้ นชุบ
ลา ส่วนการรําถวายมือใช้เพลงช้า เพลงเร็ว หรือเพลงอื่นที่ผู้แสดงต้องการรํา เพราะการ
แสดงของคณะพรเทพ พรทวี ก่อนการออกแขกนั้ น บางงานก็รําถวายมือ เพลงช้า เพลง
เร็ว บางงานก็ รําอย่างอื่ นบ้างสลับสั บเปลี่ยนไปตามความเหมาะสม เช่น รํ าสี่ภาค รํา
มโนราห์ หรือบางงานรําเพลงมอญ ดนตรีก็ต้ องบรรเลงเพลงตามที่ผู้รู้ กําหนดมา สําหรั บ
เพลง ที่ใช้ ในการแสดงก็ต้องเป็ นไปตามเนื้อเรื่อง ถ้าประกอบการร้ องก็มี เพลงสองไม้
เพลงทองย่ อน เพลงตลุ่มโปง เพลงหงส์ทอง เพลงมะลิซ้ อน หรือบางฉากผู้แสดงร้อง
เพลงลู กทุ่ง หรือเพลงสมั ยปัจจุบัน ดนตรีก็ บรรเลงไปตามทํานองของเพลงนั้น ๆ ส่วน
การออกฉาก หรื อเข้าฉาก ใช้เพลงเสมอ เพลงเชิ ด ถ้าเป็นตอนโศกก็ ใช้เพลงโอด ถ้ารบ
หรือวิ่งไล่ตามกันก็ใช้เพลงรั ว หลักสํ าคัญในการบรรเลงก็คือต้องบรรเลงให้เข้ าถึงอารมณ์
เพลง อารมณ์ของผู้ แสดง เพื่อให้ผู้ ชมสามารถรับรู้ถึงอรรถรสของดนตรีและลิเกได้...”
(สายชล สารีผล, สัมภาษณ์, ๑๘ ธั นวาคม ๒๕๕๓)
๓.๒ ดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงลิเก
ดนตรี สําหรับการแสดงลิเกนั้ นบรรเลงด้วยวงปี่ พาทย์ ๒ แบบ คือ วงปี่พาทย์ไทย และ
วงปี่ พาทย์มอญซึ่งมี เครื่ องดนตรีคล้ายคลึงกั น ต่างกั นที่ตะโพนกับฆ้องวง ตะโพนมอญมีขนาดใหญ่กว่ า
ตะโพนไทย ฆ้ องวงมอญวางตั้งฉากกับพื้ น ส่วนฆ้ องวงไทยวางราบกับพื้ น เครื่ องดนตรี ที่สําคัญ ได้ แก่
ระนาดเอก ระนาดทุ้ ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ ก ปี่ใน ปี่นอก ปี่มอญ ปี่ชวา ขลุ่ย ฉิ่ ง ฉาบเล็ ก ฉาบใหญ่
กลองทัด ตะโพนไทย ตะโพนมอญ และเปิงมางคอก เครื่องดนตรีดังกล่าวของวงปี่พาทย์