Page 76 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๖๖
๓. ภูมิปัญญาด้านเพลงและดนตรี
๓.๑ เพลงที่ ใช้ในการบรรเลงประกอบการแสดงลิเก
สุรพล วิ รุฬห์ รั กษ์. (๒๕๒๒ หน้า ๑๖๗ – ๑๗๑) ได้ แบ่งเพลงที่ ใช้ในการแสดงลิ เก
ออกเป็น ๓ ประเภทตามลักษณะการใช้คือ เพลงตามจารีต เพลงตามบท และเพลงตามใจ พอสรุ ปได้ดังนี้
เพลงตามจารีต คื อ เพลงที่ใช้ เป็นแบบแผนในลิ เกซึ่งถ่ายแบบมาจากละครรํา และลิเก
นิยมใช้เป็นมาตรฐานไป เพลงเหล่ านี้ได้แก่ เพลงโหมโรง เพลงออกแขก เพลงร้องด้น และเพลงกิริยา
เพลงตามบท ได้แก่เพลงร้ องอันเป็นเพลงไทยเดิมในอัตราชั้นเดียวหรือสองชั้น ใช้ร้ องส่ง
บทโศก บทรัก บทโกรธ และบทอื่น ๆ เช่น บทโศกนิยมใช้เพลง พญาโศก ลาวครวญ สังขารา เสภา เกริ่น
ลาว สดายง ธรณีกรรแสง ดาวทอง บทรักนิยมใช้เพลงรานิเกลิง มะลิซ้อน กล่อมนารี สาลิ กาแก้ว บทดีใจ
นิยมใช้เพลงสองไม้ รานิเกลิง เขมรไล่ ควาย ต้นวรเชษฐ์ บทโกรธนิ ยมใช้เพลงรานิเกลิง หงส์ ทอง สองไม้
นาคราช
เพลงตามใจ คือเพลงที่ลิเกหรือผู้ บรรเลงปี่พาทย์นํามาใช้ตามใจชอบด้วยเหตุ ผลต่าง ๆ
เช่ น บรรเลงแทรกในชุดโหมโรง บรรเลงเสริมท้ายเพลงชุ ดโหมโรง บรรเลงเพลงออกของตัวลิเก บรรเลงรับ
เพลงรานิเกลิง บรรเลงประกอบร้องส่งหน้ าเตียง เป็นต้น
อย่างไรก็ ตาม หากแบ่งประเภทของเพลงตามลั กษณะการบรรเลงแล้ว สามารถแบ่งได้
เป็น ๒ ลักษณะคือ เพลงบรรเลงล้วน และเพลงบรรเลงประกอบการขั บร้อง
เพลงบรรเลงล้วน คื อเพลงที่ใช้ ในการโหมโรง การรําถวายมือ การรําออก รํ าเข้าขณะ
แสดง รวมทั้ งเพลงประกอบเหตุการณ์ตามเนื้อเรื่อง
เพลงบรรเลงประกอบการขับร้อง คือเพลงที่ใช้ในการขั บร้องขณะออกแขกขับร้องขณะ
แสดง และขับร้ องเพื่ออําลาผู้ ชมเมื่อจบการแสดง เพลงที่บรรเลงประกอบการขั บร้องออกแขกใช้ เพลง
สํ าเนียงแขกที่เป็ นเพลงเฉพาะของลิเกแต่ละคณะ ส่ วนเพลงที่ บรรเลงประกอบการขับร้ องนั้ นมีหลาย
ท่วงทํานอง ได้แก่ เพลงรานิเกลิง ใช้ ประกอบการขับร้องบรรยายตัวผู้แสดงเมื่อออกมาในฉากแรก ๆ หรือ
ใช้ร้องดํ าเนินเรื่อง เพลงหงส์ทอง เพลงสองไม้ ใช้ร้องเมื่ อออกเดินทางนอกจากนี้ยังนําทํานองเพลงไทยสอง
ชั้น และชั้ นเดียวมาร้องประกอบการแสดง เช่น พระเอกนางเอกเกี้ยวกันใช้เพลงมะลิซ้อน เพลงกล่ อมนารี
เพลงสาลิ กาแก้ว เพลงลาวสวยรวย เพลงกระต่ ายเต้น เพลงเงี้ยว ถ้าบทโกรธก็ ร้องเพลงนาคราช บทโศกใช้
เพลงลาวครวญ เป็ นต้น
เพลงที่ใช้ขับร้ อง มีทั้งเพลงไทยชั้นเดียวหรือสองชั้นที่ใช้ ในละคร และเพลงที่ใช้ในการ
ดํ าเนินเรื่ องของลิเกโดยเฉพาะ ซึ่งมีผู้คิ ดทํานองขึ้ น เช่น เพลงหงส์ทอง สองไม้ รานิเกลิง เป็นต้น เพลงที่
เป็นสัญลั กษณ์ของลิเกสืบมาเพลงหนึ่งคือเพลงรานิ เกลิง เป็ นทํานองเพลงที่ศิลปินลิเกมีชื่อคื อ นายดอกดิน
เสื อสง่า (มีชีวิ ตระหว่าง พ.ศ. ๒๔๐๗ – ๒๔๗๗) แต่งขึ้นโดยดัดแปลงมาจากเพลงมอญครวญของลิเกบั น
ตน และนายหอมหวล นาคศิ ริ (มีชีวิ ตระหว่าง พ.ศ. ๒๔๔๒ – ๒๕๒๑) ศิลปินลิเก มีชื่ออี กท่านหนึ่งได้
คิ ดดัดแปลงวิ ธีร้องขึ้ นใหม่ โดยเพลงรานิเกลิงเดิ มนั้นร้องคํ าเดียวลงให้ปี่พาทย์รับ ใช้ ในตอนเกี้ยวพาราสี
นายหอมหวล นาคศิ ริได้ ใช้กลอนแบบลําตัดเข้าผสมทําให้ ร้องด้นต่อไปได้ยาวแล้วจึ งลงให้ปี่พาทย์รับเสีย
ครั้งหนึ่งใช้ร้องบรรยายความได้มาก และเป็นที่นิยมร้องในการแสดงลิเก สื บมา