Page 69 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๕๙
อาจรั กษาไว้ให้คงเอกลักษณ์เดิม หรืออาจมีการปรั บเปลี่ยนเพื่อความเหมาะสมกับสภาพสั งคมปัจจุบันบ้าง
ก็ได้
จากการเก็บข้อมู ลคณะพรเทพ พรทวี คณะเฉลิ มชัย มาลัยนาค และคณะศรราม น้ําเพชร
พบว่ามีการใช้กระบวนท่ารํ าทั้ง ๓ ประเภท คือ รํ าเพลง รําใช้บทหรื อตีบท และรําชุด ในขั้ นตอนและ
โอกาสที่ แตกต่างกั นไป กล่าวคือ การรํ าเพลง ซึ่งมั กจะใช้เพลงช้ า เพลงเร็ว ในตอนรํ าถวายมือก่อนที่ จะ
ออกแขกและเริ่มแสดง เป็นการรําเพื่อบูชาสิ่ งศักดิ์สิทธิ์ ในสถานที่ที่คณะลิเกไปแสดง โดยชี้ให้เห็ นถึงความ
ตั้ งใจ พร้อมเพรียง สวยงาม เป็นแบบแผน น่าเลื่อมใส การรําเพลงเสมอ ใช้ในโอกาสที่พระเอก หรือตั วเอก
ออกสู่หน้าเวทีเป็ นครั้งแรก หรื อฉากที่กษัตริย์เสด็จออกท้องพระโรง การรําเพลงเชิด ใช้ รําเมื่อตั วเอกเข้า
โรง หรือรบกัน เพลงโอด ใช้เมื่อถึงบทโศกเศร้ า เสียใจ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมี เพลงพิเศษประจําตัวของ
พระเอก เช่ น พรเทพ พรทวี เมื่อออกแสดงในฉากแรกจะใช้ เพลงบรรเลงประกอบการร่ายรําอย่างอ่อน
ช้อยสวยงามออกมาจากข้ างเวทีสู่ หน้าเวที แล้วรําไปขึ้นเตียง ซึ่งเป็นการรําที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของ
พรเทพ พรทวี เพลงที่บรรเลงก็ เป็นเพลงที่ ใช้เฉพาะตอนรําออกนี้เท่ านั้น เมื่อขั บร้องและเจรจาเข้ าเนื้อ
เรื่ องแล้ว ก่อนจะเข้าโรงไปในฉากแรกนี้ก็บรรเลงเพลงเชิดและรําอย่างสวยงามอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
อี กครั้งหนึ่ง หลังจากนั้ นฉากต่อ ๆ ไปก็ ไม่เน้นการรําเพลงมากนัก
รําใช้บท หรือตีบท เป็นการรําที่ ผู้แสดงส่วนใหญ่ ใช้ แทบทุกคนเมื่อออกสู่ หน้าเวทีการแสดง
โดยเฉพาะเมื่อร้ องเพลงรานิเกลิง หรือเพลงใด ๆ ก็ตามขณะที่ร้องเพลงก็ จะต้องรํ าตีบทไปตามเนื้อหาสาระ
หรือถ้ อยคําที่ขับร้องนั้นด้วยเสมอ หรือบางครั้ งเมื่อเจรจากันก็มี การแสดงท่าทางหรือตีบทประกอบด้วย
รําชุด เป็นการรําที่ลิ เกส่วนใหญ่ นํามาสอดแทรกอยู่ ในการแสดงเพื่อสร้างสี สันและเป็นจุดสนใจ
ให้ แก่ผู้ ชม เช่ น รํ าม้า รํ าดาบ รํ าทวน รํ าตรวจพล รํากลองยาว รํ าสี่ภาค ระบํ าชวา ฟ้อนแพนของ
ภาคเหนื อ และเซิ้งของภาคอี สาน เป็นต้น ลิเกบางคณะนํารํ าชุดมาแสดงในช่วงก่ อนออกแขก เช่น คณะ
พรเทพ พรทวี ซึ่งปกติจะรําถวายมือด้วยเพลงช้า เพลงเร็ว แต่ก็ ได้นํารํ าชุดต่าง ๆ มาสลั บสับเปลี่ยนอยู่
เสมอ เช่น รํามโนราห์ รําสี่ภาค รํ าชุมนุ มเผ่าไทย ระบํานพรั ตน์ รําตารีกี ปัส รํานารีศรีอิสาน หรื อถ้าเป็ น
งานศพก็จะรําพม่า มอญ ที่ใช้เครื่องแต่งกายชุดดํ า เพื่อให้เหมาะสมกับงาน เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม แม้การแสดงลิเกจะเน้นด้านการร้อง การเจรจา การแสดงบทบาท และดําเนินไป
ตามเนื้อเรื่องอย่ างสนุกสนานถูกใจผู้ ชมก็ตาม แต่การรําก็ยังถือว่าเป็ นส่วนหนึ่งที่เรี ยกร้องความสนใจจาก
ผู้ ชมได้เป็ นอย่างดี และมีข้ อสั งเกตว่าศิลปินลิ เกที่รําสวยจะเป็นที่นิยมของผู้ชม เพราะการรํ าสร้างความ
เพลิ ดเพลินได้เป็นอย่างดี ดังนั้นการแสดงลิ เกในปัจจุบันจึงยังคงรักษาการรําไว้เป็ นแบบแผนของการแสดง
จากการสัมภาษณ์ศิลปินลิเกและบุคคลผู้เกี ่ยวข้องได้แสดงความคิ ดเห็นในเรื่องการรําของลิ เกไว้
ดั งนี้
...ภาษาทางการร่ ายรําและภาษาในการทําบท ลิ เกในอดีตมีความประณีตใน
กระบวนการร่ายรํามาก จะมี การรําในหน้ าพาทย์ต่ าง ๆ อย่างเหมาะสมกับการแสดง
ถึงแม้ ว่าจะมีคํากล่ าวว่า ลิเกรําเป็ นที การตีบททําได้อย่างเหมาะสมเฉียบขาด