Page 65 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๕๕
พระทรงฤทธิ์อิศเรศ ผู้ ปกครองเขตปัญจรา
พร้ อมขุนนางวั งหน้า มาร่วมปรึกษาหาเสียง
พระจอมสุรางค์เกศรา เป็นพระชายามี ยศ
พร้ อมราชธิดาและพระโอรส มาคอยฟังกฎไม่เกี่ ยง
(เรื่ องปาฏิหาริย์แห่งรัก : คณะพรเทพ พรทวี)
บทร้องข้างต้น มีคํ าราชาศัพท์ ปรากฏใช้อยู่หลายคํ า ได้แก่ พระทัย แปลว่า ใจ ราชธิดา แปลว่า
ลู กสาว เสด็จพี่ เป็นคํ าสรรพนามบุรุษที่ สองใช้เรียกแทนตัวพี่ชาย พระทรงฤทธิ์ เป็นคํ าสรรพนามบุรุษที่
สองแทนตัวกษั ตริย์ พระจอมสุรางค์ เป็นสรรพนามใช้เรี ยกพระมเหสี พระชายา แปลว่า ภรรยา พระโอรส
แปลว่ า ลูกชาย นับว่าสามารถใช้คําได้เหมาะสมกับบทบาทของตั วละครในเรื่องซึ่งกล่าวถึ งกษัตริย์
๑.๕ การใช้สํานวนโวหาร
การใช้สํ านวนโวหารในงานประพันธ์ทั่ว ๆ ไปนั้นหมายถึ ง “การใช้ถ้อยคําอย่างมี ชั้น
เชิ ง เป็นการแสดงออกมาในทํานองต่ าง ๆ กันโดยพยายามเลื อกสรรถ้อยคําเพื่อประพั นธ์ความหมายให้
แจ่มแจ้ ง” (ประสิทธิ์ กาพย์ กลอน. ๒๕๒๓, ๘๙)
บทร้ องลิ เกเป็นงานประพั นธ์ชนิ ดหนึ่ งที่ ต้องอาศั ยการใช้ ถ้ อยคําอย่ างมีชั้ นเชิง
เช่ นเดียวกัน จุ ดสําคัญของการใช้ถ้ อยคําอย่างมีชั้ นเชิงคือจะต้ องถ่ายทอดหรือแสดงออกมาได้อย่างแจ่ม
แจ้ง โดยทําให้ผู้ฟังมองเห็ นภาพได้ชัดเจนมากที่สุดเท่ าที่จะพึงทําได้ ลักษณะเช่นนี้มีปรากฏอยู่ในบทร้อง
ของลิเกซึ่งแสดงให้เห็ นถึงภูมิปัญญาทางภาษาของคนไทยที่สร้างสรรค์ ถ้อยคําขึ้นใช้ และนี่เป็นลักษณะเด่ น
ประการหนึ่งที่ทําให้ลิเกเป็นการแสดงที่ได้รับความนิยมจากประชาชน
การใช้สํานวนโวหารที่ ทําให้เกิดภาพพจน์ หรือเรี ยกว่า โวหารเชิงภาพพจน์ มี
หลากหลายลักษณะ ในงานวิจัยนี้ขอกล่าวถึงเฉพาะการใช้ความเปรียบ ซึ่งประกอบด้วยอุปมาอุปไมย อุป
ลักษณ์ สัญลักษณ์ อธิพจน์ ซึ่งใช้มากที่ สุดในบทร้องลิเก
อุปมาอุปไมย (Simile) เป็นการกล่าวเปรียบเที ยบสิ่งหนึ่ งว่าเหมือนกับอี กสิ่งหนึ่ ง
ด้ วยการใช้คําว่ า เหมือน เสมือน ดุจ ดัง ดั่ง เหมื อนดัง เหมือนดั่ ง เฉกเช่น เพียง ราวกับ เทียม ซึ่งทําให้
มองเห็นภาพชัดเจน ถ้ อยคําที่กล่าวมีน้ําหนักมากขึ้น เช่น หน้ าขาวเหมือนไข่ปอก เสี ยงดังราวกับฟ้าผ่ า
เป็นต้น
อุปลักษณ์ (Metaphor) คือการเปรี ยบสิ่งหนึ่ งเป็นอีกสิ่งหนึ่ ง โดยใช้คําว่ า เป็น คือ
เท่า และคําที่นํามาเปรียบนั้นมีความหมายโดยนัย เช่น เธอเป็นดวงใจของฉัน รักคุ ณเท่าฟ้า
สัญลักษณ์ (Symbol) หรือสิ่ งแทน ต่างกับอุ ปลักษณ์ตรงที่ อุปลักษณ์ มีตัวเปรียบ
แต่ สัญลักษณ์กล่าวขึ้ นอย่างกว้าง ๆ ทั่ว ๆ ไป เป็นการกล่ าวอย่างหนึ่ งแต่ไปหมายถึงอีกสิ่งหนึ่ง