Page 35 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๒๕
สุกั ญญา สมไพบูลย์ (๒๕๔๓) ศึกษาเรื่ อง “สัญนิ ยมในสื่อการแสดง ลิเก ยุคโลกาภิ วัตน์ ”
พบว่ า ลิเกมีพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา โดยการนําของเก่าที่ยังคงเอกลักษณ์ของลิเก เช่ น
การร้องรานิ เกลิง การแต่งกายแต่งหน้ าที่สวยงาม และเนื้อเรื่องที่ยั งคงเกี่ยวกับเจ้ามาผสมผสานกั บความ
ทันสมั ยหรือกลยุทธ์ในการแสดงใหม่ ๆ เพื่อสร้างรายได้ เช่ น การปรับปรุงเครื่องแต่ งกายให้วิจิตรอลังการ
มากขึ้น นํ าเพลงลูกทุ่ งมาช่ วยหารายได้เปลี่ ยนรูปแบบของรายการพิเศษ รวมทั้ งการผันตั วเองไปเป็น
นักร้องเพลงลูกทุ่ งของนักแสดงลิเก ทั้ งนี้เนื่องมาจากพลั งสื่อมวลชน ความทันสมั ย และการสร้างช่องทาง
ความอยู่รอดของลิเก ส่ วนสัญนิ ยมในการแสดงนั้นเน้นที่ความสวยงามเป็นหลัก ทั้งการแต่งกาย แต่งหน้ า
เวที ฉาก แสง สี ซึ่งช่วยสร้างความเพลิดเพลินและความลื่นไหลทางอารมณ์ในการชมการแสดงได้ ผู้แสดง
ลิ เกต้องมีความสามารถในการร้อง รํา มี ปฏิภาณ ไหวพริบที่ดี มี ลีลาเฉพาะตัวที่ดึ งดูดคนดู สามารถนํา
เหตุ การณ์รอบด้ านมาผสมผสานกับการแสดง และสามารถสร้างปฏิ สัมพั นธ์กั บคนดูได้ ในด้ านคนดู มี
ความต้ องการมาดูลิเก ๓ ลักษณะ คื อ กลุ่ มแรกมาดูเพื่อการแสดง กลุ่ มที่สองมาเพื่อดู การแสดงและ
นักแสดง กลุ่มสุ ดท้ายมาเพื่อนั กแสดงเป็นหลั ก โดยมีความนิยมชื่ นชมลิ เก ๔ ประการ คือ ความนิยม
ในสัญญะด้านความงาม ความนิยมในคุณลักษณะของตั วละครและบทบาทการแสดง ความนิยมในศิลปวิธี
สัมพันธ์ของนักแสดงลิเก และความนิยมความสัมพันธ์พิเศษ
ฐปนรรฆ์ ตันสกุ ล (๒๕๔๗) ศึกษาวิจัยเรื่อง “อาชีพลิเกในอําเภอบ้านโป่ง จังหวั ดราชบุรี ”
พบว่ าการประกอบอาชีพลิเกได้รับพื้นฐานมาจากโขนและละครเป็ นส่วนใหญ่ แหล่งผู้ประกอบอาชีพลิเกใน
อํ าเภอบ้านโป่ ง จังหวัดราชบุ รี มีคณะลิเกจํานวน ๔๗ คณะ โดยเฉพาะตําบลปากแรดเป็ นพื้นที่ ที่มีลิ เก
ประกอบอาชีพมากที่ สุ ด เนื่องจากอยู่ในเขตเทศบาลเมืองบ้านโป่ ง มีประชากรอาศัยอยู่หนาแน่น เมื่ อมี
งานประจํ าปี งานประเพณี ต้องว่ าจ้างให้คณะลิ เกทําการแสดง จึงเป็นแหล่ งที่คณะลิ เกอาศัยอยู่เป็ น
จํานวนมาก ในด้านวิถี ชีวิต ผู้ที่ประกอบอาชีพลิ เกมีอาชีพเสริมเป็นส่วนมาก เนื่องจากการประกอบอาชีพ
ลิ เกไม่ใช่อาชีพหลั ก เพราะไม่มีการแสดงเป็นประจํ า อาชีพส่ วนใหญ่ของผู้ประกอบอาชีพลิ เกคือ รั บจ้าง
และค้าขาย ส่วนวิ ธีการประกอบสาชีพลิ เก ในปัจจุบันมีสื่อเทคโนโลยีด้านการบันทึกเสียงหลายรูปแบบ ทํ า
ให้ลิเกต้องปรับตัวผสมผสานกับเพลงลูกทุ่ง เพลงสากล หมอลําให้เข้ ากับยุคสมัย ภูมิ ปัญญาในการสืบทอด
มี ๒ วิธี คือ สืบทอดโดยตรงกับครูหรือบิดามารดา และฝึกหัดด้ วยตนเองโดยแอบจําวิธีการแสดงของคนอื่ น
มาทดลองจนเกิดความชํานาญแล้ วจึงนําไปแสดง เรียกว่า “ครูพั กลักจํา”
นิรมล เจริญหลาย (๒๕๔๗) ศึ กษาเรื่อง “ชี วประวัติ และกระบวนท่ารําลิเกของทองเจือ
โสภิตศิลป์” พบว่ าครูทองเจือ โสภิตศิลป์ เป็นศิ ลปินที่มีความสามารถในด้านศิ ลปะการแสดงลิเกทั้งตัว
พระเอก ตัวนางเอก ตัวกษัตริย์ และยังสามารถขับร้องเพลงไทยเดิม และเพลงออกภาษาที่ใช้ในการแสดง
ลิเกได้หลายเพลง ซึ่งเป็นเพลงที่หาฟั งได้ยากในปัจจุบัน รวมทั้งผลงานด้ านการประพันธ์ทั้งบทลิเกที่ ใช้
แสดง ๖๘ เรื่ อง และบทความทางวิชาการที่เกี่ยวข้องกับการแสดงลิเกอีกมากมาย ในด้านกระบวนท่ารํ า
ครูทองเจือ โสภิตศิลป์ เป็นศิ ลปินลิเกที่อนุรั กษ์กระบวนท่ ารําที่รับสื บทอดมาจากศิลปินลิเกอาวุโสหลาย
ท่าน ได้ แก่ กระบวนท่ารําเพลงเชิ ดตัวพระและตัวนาง ซึ่งถือได้ว่ าเป็นกระบวนท่ารํ าที่มี ความสําคัญ
สํ าหรับตัวแสดงที่ เป็นกษั ตริย์ใช้ แสดงเป็นเพลงแรกเมื่อตัวละครขึ้นเวที กระบวนท่ารํ าเพลงเสมอตัวพระ
และตัวนางเป็นกระบวนท่ารําที่มีความสํ าคัญเช่นเดียวกับเพลงเชิ ด แต่ใช้ประกอบ