Page 18 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๘
๑.๒ ปรากฏการณ์วิ ทยา (Phenomenology) เป็นวิ ธีการศึกษาที่มี แนวคิดสํ าคัญคือ “อะไรคือ
รู ปแบบและประสบการณ์ สํ าคั ญในชีวิ ตของบุ คคลนั้ น ๆ” โดยให้ บุคคลอธิ บายถึ งเรื่องราวและ
ประสบการณ์ต่าง ๆ ที่ตนเองประสบ เพราะมีความเชื่อว่ามนุ ษย์เราจะรู้ดีในเรื่ องที่ตนเองมีประสบการณ์
มาก่อน โดยการรับรู้และเข้าใจความหมายในขณะที่มี สติสัมปชัญญะอยู่ นั่นคื อ เริ่มแรกความเข้าใจของ
มนุ ษย์เกิดจากการรับรู้ซึ่งสัมผัสผ่ านประสบการณ์ต่ าง ๆ ซึ่งประสบการณ์เหล่านั้น จะผ่ านการกลั่นกรอง
ตี ความเสี ยก่อนจากนั้ นนํารายละเอี ยดของการรับรู้ และการตีความมาผสมผสานกลมกลืนจนเป็ นเนื้อ
เดียวกัน ดั งนั้นการตี ความจึงเป็นส่วนสําคั ญอย่างยิ่งที่จะทํ าให้มนุษย์เข้าใจถึงประสบการณ์ต่ าง ๆ ได้
การนําแนวคิ ดเกี่ยวกั บปรากฏการณ์ นิยมมาใช้ ในงานวิจัยเชิ งคุณภาพจําเป็นต้ องแยกแยะ
ประเด็นเกี่ ยวกับ “เนื้อหา” และ “วิธีการ” ออกจากกัน เนื้อหาของปรากฏการณ์นิยมให้ความสําคัญว่ า
บุคคลนั ้น ๆ ได้ประสบการณ์และการตีความเกี่ ยวกับโลกอย่างไร สําหรับประเด็ นเกี่ยวกับวิธีการ คื อการที่
จะเรียนรู้เกี่ยวกับประสบการณ์ ของบุคคลอื่นได้จริง ผู้วิ จัยต้องเข้าไปอยู่ ในประสบการณ์นั้นจริง ๆ ซึ่ งก็คือ
การใช้ วิธีการสั งเกตแบบมีส่วนร่ วมนั่นเอง
แนวคิ ดสํ าคัญอี กประการหนึ่งของปรากฏการณ์ วิ ทยาคื อ การแบ่งปั นความสํ าคั ญของ
ประสบการณ์ ด้ วยการตรวจสอบความหมายโดยการรับรู้ถ่ ายโอนและตรวจสอบกับบุ คคลที่ผ่ าน
ประสบการณ์ เช่นเดียวกั นมาแล้ว การตรวจสอบความสํ าคัญและความหมายของประสบการณ์ว่ าเป็น
ปรากฏการณ์ อย่างเดียวกั นโดยการนํ าประสบการณ์ ของแต่ละบุคคลมาแยกแยะพิ จารณาวิเคราะห์
เปรี ยบเทียบ ตรวจสอบหาความคล้ายคลึงและความแตกต่ างกันเพื่อค้นหาประสบการณ์ ร่วมที่สํ าคัญ
ผู้วิ จัยนําแนวคิดปรากฏการณ์วิ ทยา มาใช้ในการรับรู้เกี่ยวกับประสบการณ์ของบุ คคลอื่นอย่ าง
แท้จริง โดยเข้าไปอยู่ในประสบการณ์นั้นด้วยตนเอง ใช้วิ ธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วม รวมทั้ งการให้บุคคลที่
มี ส่วนเกี่ยวข้องกับการแสดงลิเก (ในงานวิ จัยนี้ได้แก่ หัวหน้าคณะ ศิลปินลิ เก ผู้บรรเลงดนตรี นักวิชาการ
เจ้าภาพ ผู้ จัดทําหรือจั ดจํ าหน่ ายวี ซีดี การแสดงลิเก และประชาชนทั่ วไป) ได้อธิบายถึ งเรื่องราวและ
ประสบการณ์ ต่าง ๆ ที่ตนเองประสบ ตลอดจนแสดงความคิดเห็นในเรื่ องต่าง ๆ โดยใช้วิธี การสัมภาษณ์
บุ คคลเหล่ านั้ นด้วยตนเอง หลังจากที่ ได้ ข้ อมู ลจากการสั งเกต และสัมภาษณ์ แล้วนํามาตรวจสอบ
ความสําคัญและความหมายของประสบการณ์โดยการนําคําตอบจากการให้ สัมภาษณ์ของ แต่ละบุคคลมา
แยกแยะพิจารณาวิเคราะห์เปรียบเที ยบ ตรวจสอบหาความคล้ายคลึ งและความแตกต่างกันเพื่อค้นหา
ประสบการณ์ร่วมที่สําคัญ และนํ ามาสรุปเป็นข้อมูลของการวิจัยในครั้ งนี้
๑.๓ ทฤษฎีการแสดง (Performance Theory) พิเชฐ สายพันธ์ และนฤพนธ์ ด้วงวิเศษ (๒๕๔๑
: ๑๓) กล่ าวถึงแนวคิ ดทฤษฎีการแสดงสรุปได้ ว่า ทฤษฎีการแสดงมีพื้นฐานอยู่ ที่ความสัมพันธ์สองประการ
ประการที่หนึ่งคือ ผู้คนมีความคิดต่ อวัฒนธรรมในฐานะที่ถู กห่อหุ้มด้วยการแสดง ซึ่งสามารถแสดงให้ เห็น
ได้ ทั้งต่อคนภายนอก และผู้ที่อยู่ ในกลุ่มวัฒนธรรมของตัวเอง ประการที่สอง การแสดงดังกล่าวต้องทํ าให้
เป็ นที่ต้องตา ติดใจมากที่สุ ด เพราะมีข้อจํากั ดในเรื่องของเวลา โอกาสของการแสดง สถานที่ คนดู การ
แสดงทางวั ฒนธรรมจึ งเป็นวิธี การที่เนื้อหาของพิ ธีกรรมแบบประเพณีได้ ถูกจั ด และถ่ายทอดผ่านโอกาส
เฉพาะ และสื่อเฉพาะ
ผู้วิ จัยใช้กรอบแนวคิดทฤษฎีการแสดง เพื่อศึ กษาแนวทางการอนุรักษ์ และพัฒนาลิเก โดยศึกษา
จากการสัมภาษณ์คณะลิเก ผู้เกี่ยวข้ อง และประชาชนทั่วไปซึ่งเป็นผู้ชม