Page 173 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๑๖๓
รูปแบบที่หลากหลายมากขึ้น มีการประดั บตกแต่งด้วยเพชร คริสตั นหรือกระจกมากขึ้น เครื่องประดับตาม
ร่ างกายก็ เน้นความอลั งการมากขึ้นจนบางครั้งดู รุงรั งมากไปในสายตาของบุคคลอื่น จึ งมีคํ ากล่ าว
เปรียบเทียบคนที่แต่ งตัวมากเกินพอดีว่ า “แต่งตั วเหมือนลิเก” แต่ในความรู้ สึกของลิ เกนั้นถือว่าจะต้อง
แต่ งให้สวยงามสะดุดตาและถูกใจผู้ ชมเป็นสําคัญ ดั งนั้นการแต่งกายของลิเกในปัจจุบันจึงไม่มี ขีดจํากั ดว่า
ต้ องแค่ไหน ไม่เหมือนการแต่งกายของโขน ละคร หรือการแสดงอย่างอื่นที่กําหนดรูปแบบของเครื่องแต่ ง
กายไว้เป็ นแบบแผน อย่างไรก็ตามเครื่องแต่ งกายนั้นถื อว่าเป็นเอกลักษณ์ ที่แสดงความเป็นลิเกได้ อย่ าง
ชัดเจนที่สุด
การที่ลิ เกได้ ปรั บเปลี่ ยนหรือพั ฒนาภูมิ ปัญญาบางอย่ างนั้นก็ เพื่อให้เข้ ากับยุ คสมัย หรื อให้
เหมาะสมกับสภาพสั งคมและสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิ ดของวิมล จิโรจพันธ์
และคณะ. (๒๕๔๘ : ๑๒๔) ที่กล่ าวว่า “ภู มิปัญญาไทยเป็นเรื่ องของการแก้ปัญหา การจัดการ การปรับตัว
การเรียนรู้ เพื่อความอยู่รอดของบุคคลชุมชน และสังคม” อีกทั้ งเป็นการสร้างความประทับใจให้ผู้ชมเกิด
ความนิยมชมชอบ และคอยติดตามผลงานการแสดงอยู่เสมอ ซึ่ งสอดคล้องกับทฤษฎีการแสดงที่ พิเชฐ
สายพันธ์ และนฤพนธ์ ด้วงวิเศษ (๒๕๔๑ : ๑๓) กล่าวว่า “การแสดงต้ องทําให้เป็นที่ต้ องตา ติดใจมาก
ที่สุด เพราะมีข้อจํ ากัดในเรื่องของเวลา โอกาสของการแสดง สถานที่ คนดู” จึงทําให้ลิเกยังคงเป็นที่นิยม
อย่างแพร่ หลายและอยู่คู่สังคมไทยตลอดมา
จากการศึกษาภาพสะท้อนทางวัฒนธรรมที่ ปรากฏอยู่ในการแสดงลิเก สามารถกล่าวได้ ว่า ลิเก
นั้ นเป็นศูนย์ รวมแห่ งวัฒนธรรมอันดี งามที่หลากหลายซึ่งเป็ นวิถี การดํ าเนินชี วิ ตของสังคมที่ มี ความ
เกี่ ยวข้องกั บบุ คคลหลายฝ่ าย ทั้ งตัวศิ ลปินลิเกเอง นักดนตรี และผู้ มี หน้ าที่ฝ่ ายอื่ น ๆ ในคณะลิ เก
นอกจากนี้ยั งรวมถึงผู้ชม ผู้จัดหาหรือว่าจ้างลิ เกไปแสดงด้วย วัฒนธรรมต่าง ๆ ที่ปรากฏอยู่ในการแสดง
ลิ เก ไม่ว่ าจะเป็นขนบประเพณี ค่ านิยมและความเชื่ อ การสะท้ อนวิถีชี วิตความเป็ นไทย การใช้ภาษา
วรรณคดี และวรรณกรรม ศิ ลปกรรมด้ านนาฏศิลป์ ดนตรี จิ ตรกรรม รวมถึงการปลู กฝังคุณธรรม
จริยธรรม สิ่งเหล่านี้ได้สืบทอดต่อกันมาจากอดีตสู่ ปัจจุบันอย่างไม่เปลี่ยนแปลงเพราะถื อว่าเป็ นเอกลักษณ์
ของลิเกที่ต้องรั กษาไว้ แต่ขณะเดียวกันก็มี วัฒนธรรมบางส่วนได้มี การประดิษฐ์คิ ดค้นหรือสร้างสรรค์ ขึ้น
ใหม่ ตามยุคตามสมั ย หรือบางส่ วนอาจรับมาจากสังคมอื่ น รวมถึงการรับกระแสวัฒนธรรมต่ างชาติที่
เผยแพร่เข้ามาทางสื่ อต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่ างยิ่งสื่อเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ทําให้ รับทราบข้อมูลข่ าวสารได้
อย่างไร้พรมแดน ซึ่ งสอดคล้องกับแนวคิดของกรมศิลปากร (๒๕๔๐ : ๑๔ - ๑๕) ที่กล่าวว่า “...วัฒนธรรม
ย่อมเปลี่ ยนแปลงไปตามเงื่อนไขและกาลเวลา เมื่อมีการประดิษฐ์หรือค้นพบสิ่งใหม่ วิ ธีใหม่ ที่ใช้แก้ปัญหา
และตอบสนองความต้องการของสั งคมได้ดี กว่า ย่ อมทําให้สมาชิกของสังคมเกิดความนิยม และในที่สุดอาจ
เลิ กใช้วั ฒนธรรมเดิม การจะรักษาวัฒนธรรมเดิมไว้ได้จึงต้องปรั บปรุงเปลี่ยนแปลง หรือพั ฒนาวัฒนธรรม
นั้นให้เหมาะสม มีประสิทธิ ภาพตามยุคสมัย...” อย่างไร ก็ตามเมื่อศิ ลปินลิเกทั้ งหลายยอมรับและยึดถือ
เป็ นแบบแผนประพฤติปฏิ บัติร่ วมกันก็ ย่อมถือว่าเป็นวั ฒนธรรมของลิเก ซึ่ งวัฒนธรรมของลิ เกก็คื อภาพ
สะท้อนที่เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทยนั่นเอง
การนําหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้กับวงการลิเกนั้ นหากมองอย่างผิวเผินอาจจะคิดว่าทํา
ได้ ยาก เพราะถ้ามองในด้านความพอประมาณแล้วจะเห็นว่าในสภาพสังคมปัจจุบันนี้ลิเกต้องปรับเปลี่ ยน
และพั ฒนาตนเองในทุก ๆ ด้านเพื่ อสร้างความนิยมชมชอบให้แก่ผู้ ชมจึงต้องใช้งบประมาณและทรั พยากร
ต่ าง ๆ จํานวนมากในการสร้างสรรค์ ผลงานการแสดงซึ่งมีองค์ประกอบหลายอย่าง แต่ ถ้าพิจารณาอย่ าง
รอบคอบแล้วจะเห็นว่าในวิถีการดําเนินชีวิตลิเกได้นําปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมา