Page 133 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๑๒๓
แสดงนั้นจะแฝงไว้ ด้วยข้อคิ ด หรือคติสอนใจจากคําพูด และพฤติ กรรมหรือบทบาทของผู้ แสดง ซึ่งสามารถ
กล่ าวได้ว่ าการดูลิเกแต่ ละครั้งผู้ชมย่อมได้ ข้อคิด หรื อคติสอนใจเสมอ อาจจะเป็นเรื่องของความกตัญญู
กตเวที ความเพียรพยายาม ความซื่ อสัตย์ ความเสียสละ ความขยั นอดทน ความรัก ความผูกพันใน
ครอบครั ว ความเสียสละ รวมไปถึ งความจงรักภักดี ต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ด้ วย หากจะสรุปถึง
ข้อคิ ดสําคั ญที่ได้รับก็คือ “ทํ าดีได้ดี ทําชั่วได้ชั่ว” ซึ่งเป็นแก่นแท้ของคําสอนในพระพุทธศาสนานั่นเอง
ความคลี่ คลายเปลี่ยนแปลงด้านภาพสะท้อนทางวัฒนธรรมที่ปรากฏอยู่ในการแสดงลิเก
วัฒนธรรมมี ธรรมชาติ คล้ายคลึงกั บสรรพสิ่งในโลก กล่าวคือ เมื่อมนุ ษย์ สร้างขึ้นมาแล้ วก็ใช้
ประโยชน์ ในการแก้ ปัญหาและตอบสนองความต้ องการในชี วิ ต แต่ เมื่ อเหตุ ปัจจั ยและสิ่ งแวดล้อม
เปลี่ยนแปลงไป มนุ ษย์ก็ ต้ องมีการปรับปรุงวั ฒนธรรมซึ่ งเป็ นเครื่องมื อในการแก้ปัญหาและตอบสนอง
ความต้ องการนั้นให้เหมาะสมและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น (กรมศิลปากร. มปป. ๒๙)
การแสดงลิเก เป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่ง ดังนั้นจึงมีการการคลี่คลายวิ วัฒนาการ หรือมีการพัฒนา
ต่ อเนื่องกันมาเรื่อย ๆ ซึ่งสอดคล้องกับ กรมศิลปากร (๒๕๔๐ : ๑๔ - ๑๕) ที่กล่าวว่า “...วัฒนธรรมย่อม
เปลี่ ยนแปลงไปตามเงื่อนไขและกาลเวลา เมื่อมีการประดิษฐ์หรือค้นพบสิ่งใหม่ วิธี ใหม่ที่ใช้แก้ ปัญหาและ
ตอบสนองความต้ องการของสังคมได้ดี กว่า ย่ อมทําให้สมาชิกของสังคมเกิดความนิยม และในที่สุดอาจเลิก
ใช้ วัฒนธรรมเดิม การจะรักษาวัฒนธรรมเดิมไว้ได้ จึงต้องปรับปรุงเปลี่ ยนแปลง หรือพัฒนาวัฒนธรรมนั้น
ให้เหมาะสม มีประสิทธิภาพตามยุคสมัย...”
วัฒนธรรมที่ปรากฏอยู่ในการแสดงลิเกเท่ าที่ผู้ วิจัยได้ศึ กษานี้ มีวั ฒนธรรมที่ดีงามหลายอย่ างที่
ยังคงอนุรักษ์ไว้ และบางสิ่ งอาจมีการคลี่คลายเปลี่ยนแปลงไป ดังนี้
๑. ขนบประเพณี ค่ านิยมและความเชื่อ
ลิเก เป็นศิลปะการแสดงที่มีแบบแผน หรือธรรมเนียมปฏิ บัติสืบทอดมาแต่โบราณ จนเรี ยกได้
ว่ าเป็นประเพณี และค่านิ ยมอันดีงามอยู่ หลายประการ เช่น การไหว้ครูก่ อนการแสดง การแสดงความ
เคารพต่อผู้ อาวุโส การโหมโรง การรํ าถวายมือ การออกแขก และการจัดพิ ธี ไหว้ครูประจําปี รวมทั้งความ
เชื่ออื่น ๆ ที่เป็ นแนวปฏิบัติเพื่อความเป็นสิ ริมงคล และความเจริญรุ่งเรืองในการประกอบอาชีพ ดั งนั้น
ถึงแม้ กาลเวลาจะผ่านไป สภาพสังคมและสิ่งแวดล้อมจะเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร แต่ ลิเกยังคงยึ ดปฏิบัติใน
ด้ านขนบประเพณี ค่านิยม และความเชื่อไว้ อย่างเคร่งครั ด ดังนี้
๑.๑ มีการไหว้ ครูก่อนการแสดง ศิลปิ นลิเกมีความเคารพนั บถือพ่อแก่อย่างสู งสุด ดั งนั้นทุก
ครั้งที่มี การแสดง ต้องทําพิธีไหว้ครูบูชาพ่อแก่ ซึ่งตั้งอยู่บนที่บูชาหลังโรงลิ เก
๑.๒ การแสดงความเคารพต่อผู้ อาวุโส ผู้น้อยเคารพผู้ อาวุโสก่อนออกแสดงในครั้ งแรกของ
ตนเอง
๑.๓ มีการโหมโรงเพื่ อบูชาครูด้ วยเพลงในชุดโหมโรงเย็นที่เป็นแบบแผนปฏิบัติ สืบมา
๑.๔ มีการรําถวายมือด้ วยเพลงช้าเพลงเร็วตามแบบแผนดั้งเดิม อี กทั้งมี การนําชุ ดการแสดง
อย่างอื่นมารํ าสลับสับเปลี่ยนบ้าง
๑.๕ การออกแขก มีการปรับเปลี่ยนให้เหมาะสมกับยุคสมัย แต่ยังรักษาเอกลั กษณ์เดิมไว้คือ
การร้องเพลงในทํานองของแขก พร้อมทั้งมีเด็ก ๆ แต่งชุดแขกออกมาเต้นรํา