Page 131 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๑๒๑
๓.๓ สํานวนภาษาที่ มาจากลิเก เนื่องจากลิเกเป็นการแสดงอย่ างหนึ่งที่มี จุดมุ่งหมายเพื่อสร้าง
ความบั นเทิงให้แก่ผู้ ชมเป็นสําคัญ เรื่องที่แสดงก็เป็นเรื่ องสมมุติ ไม่ ใช่เรื่ องจริง แต่ผู้แสดงต้องแสดงให้สม
บทบาทเหมือนกับตนเองเป็ นตัวละครนั้นจริง ๆ จึงทําให้ผู้ชมเกิดความรู้สึกคล้อยตามราวกับเป็นเรื่ องจริง
ดั งนั้นจึงถือว่าลิเกไม่ใช่ เรื่องจริง หรือภาษาชาวบ้านเรียกว่ า โกหก จึงมี สํานวนภาษาที่กล่าวถึ งการพูด
เรื่ องราวที่ไม่เป็นความจริง หรือการพูดเล่นว่า “พูดเป็ นลิเก”
นอกจากสํานวนที่เกี่ ยวกับคําพู ดแล้ว ยังมีสํ านวนเกี่ยวกับการแต่ งตัวที่ นําเอาลิเกมา
เปรี ยบเทียบด้วย กล่าวคือ เครื่ องแต่งตัวของลิเกนั้นมี สีสันฉูดฉาดบาดตา มีเครื่องประดับเพชรพลอยแพรว
พราว ซึ่ งไม่ใช่ของแท้ แต่เน้นที่ความสวยงามสะดุดตา รวมถึงการแต่งหน้าทาปาก
ทาปาก ทาคิ้วที่ คมเข้ม ดังนั้นจึงมี สํานวนกล่าวเปรียบเทียบคนที่แต่ งตัวมากเกิ นพอดีว่ า
“แต่ งตั วเหมือนลิเก” อี กสํ านวนหนึ่งคือ ลาโรง ความหมายโดยตรงคื อ เลิกการแสดงมหรสพ เช่นโขน
ละคร ลิเก ในครั้งหนึ่ง ๆ แต่ ถ้าเป็นสํานวน หมายถึง เลิกกิจการหรื องานที่เคยทํ ามา
สํานวนที่ น่าจะมีที่มาจากการแสดงลิเกอีก ๒ สํ านวน ได้แก่ หน้าฉาก และหลังฉาก คํ าว่ า
หน้าฉาก หมายถึง ที่ แสดงให้ปรากฏเปิดเผย เช่น ฐานะหน้าฉากของเขาเป็นนักธุรกิจที่ชื่อเสียง แต่ความ
จริ งค้าขายยาเสพติด (ราชบัณฑิ ตยสถาน. ๒๕๔๖ : ๑๒๔๖) ส่วนคําว่าหลั งฉาก หมายถึง ที่ไม่ แสดงให้
ปรากฏเปิ ดเผย เช่ น เขาทํ า เป็ นเศรษฐี ใช้ จ่ ายฟุ่ มเฟื อย แต่ ฐานะหลั งฉากเต็ มไปด้วยหนี้ สิ น
(ราชบั ณฑิตยสถาน. ๒๕๔๖ : ๑๒๗๒) สํานวนทั้งสองสํานวนนี้สามารถใช้ได้ โดยตรงกับผู้มี อาชีพแสดงลิเก
และบุคคลทั่วไป
๓.๔ ด้านวรรณคดีไทย เดิ มทีนั้นลิเกแสดงเป็นเรื่ องอย่างละคร จึงนําเรื่องจากวรรณคดีมาแสดง
นับตั้งแต่บทละครในเรื่อง อิ เหนา บทละครนอก เรื่องไกรทอง คาวี มณีพิชั ย ละครจักร ๆ วงศ์ ๆ เช่น แก้ว
หน้าม้า มโนราห์ ละครพันทางเรื่องราชาธิราช นิทานคํากลอนเรื่อง พระอภั ยมณี หรื อแม้กระทั่งเสภาเรื่ อง
ขุนช้างขุนแผน ก็นํามาแสดง นับว่าเป็นการสืบสานภู มิปัญญาไทยในด้านวรรณคดี ซึ่งเป็นมรดกวัฒนธรรมที่
สํ าคัญของชาติ ให้ประชนรู้จั กแพร่หลายมากขึ้น แม้ ปัจจุบันนี้จะนิ ยมแต่งเรื่ องขึ้นใหม่ แต่ ก็ยังคงมี การนํา
เรื่ องจากวรรณคดีไทยมาแสดงในโอกาสสําคั ญ เช่น การแสดงลิ เกการกุศล การแสดงในโอกาสเฉลิมฉลอง
เรื่ องที่นํามาแสดงได้แก่ มหาเวสสันดรชาดก พระมหาชนก พระอภัยมณี ขุนช้างขุนแผน และผู้ ชนะสิบทิศ
เป็นต้น ตัวอย่ างเช่น การแสดงลิเกร่วมสมัยเรื่อง สุ ดสาคร ของคุณภัทราวดี มีชูธน
๓.๕ วรรณกรรมปัจจุบัน นําเนื้อหาสาระเกี่ยวกับลิเกมาถ่ายทอดเป็นนวนิยาย เรื่องสั้น รวมถึง
การ์ ตูน เช่น เรื่องหลายชีวิ ต บทประพันธ์ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ตอน ผลพระเอก เรื่องลิเก๊ ลิ เก บท
ประพั นธ์ของ สุ รินทร์ รุ่งสว่าง เรื่ องเขยลิเก บทประพั นธ์ ของ พัดชา เรื่อง พ่อมาลัยมาลัยริมทาง บท
ประพันธ์ของ เพ็ญศิริ เรื่องพยั คฆ์ยี่ เก บทประพันธ์ คมน์ อรรฆเดช และศิวาวุธ ไพรี พินาศ เรื่องลูกระนาด
บทประพั นธ์ของ รวมถึงการ์ ตูนเกี่ ยวกับลิเกเรื่อง นายศุ ขเล็ก ของประยูร จรรยาวงษ์ เรื่อง เกร็ดลิ เกไทย
และฮาเฮลิเกไทย ของขวั ญระพี
นอกจากนวนิยาย เรื่องสั้น และการ์ ตูนแล้ ว เพลงลูกทุ่งกับลิเกก็มี อิทธิ พลต่อกัน กล่าวคือ
เพลงลูกทุ่ งนํารู ปแบบการขับร้องในท่ วงทํานองที่เรี ยกว่า รานิเกลิง อันเป็นเอกลักษณ์ ของลิเกไปใช้ หรือ
เพลงลู กทุ่ งบางเพลงมีเนื้ อหาสะท้ อนชีวิตลิเก ในส่ วนที่เพลงลู กทุ่ งมี อิทธิ พลต่อลิเกคื อ ลิ เกนําบทเพลง
ลูกทุ่ งที่กําลังเป็นที่นิยมในสมัยนั้น ๆ หรือเพลงที่มี เนื้อหา อารมณ์สอดคล้องกับเรื่องราวที่