Page 124 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๑๑๔
- ขณะ ที่ ม เ ห ศ ว ร จ ะ อ อ ก ไ ป ทํ า ส ง ค ร า ม น ว ล ผู้ เ ป็ น ภ ร ร ย า
มองไม่เห็นเงาหั วของมเหศวร แสดงถึงลางร้ายว่ ามเหศวรอาจจะเสียชีวิ ตในสงคราม
จากความเชื่อดังกล่าวชี้ให้เห็ นว่าคนไทยเรามี ความเชื่อในด้านต่ าง ๆ ตั้งแต่ครั้ง
โบราณกาล และยังคงสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน แม้ว่ าโลกจะพัฒนาไปสู่ยุคโลกาภิ วัตน์ แต่ความเชื่อเหล่านี้
ยังคงมี อิทธิ พลต่อความรู้สึกนึกคิดและการกระทําของบุคคลเสมอ ซึ่ งการแสดงลิเกได้ สะท้อนความเชื่อ
ออกมาอย่ างแจ่มชั ด
๒. การสะท้อนวิถีชีวิตความเป็นไทย
การแสดงลิเก มีลั กษณะเช่นเดียวกั บละคร กล่าวคือ แสดงเป็ นเรื่องราว มีตัวละคร มีฉากของ
เรื่ องคือเวลา และสถานที่ในการเกิดเรื่อง มีการดําเนินเรื่ องไปตามเหตุการณ์ ตั้งแต่ต้นจนจบ ซึ่ งเรื่องราวที่
นํามาแสดงเป็นเรื่ องที่แต่ งขึ้นจากการจําลองชีวิ ตจริงของมนุษย์ นั่นเอง ดั งนั้นการดูลิเกนอกจากจะได้รั บ
ความสนุ กสนานเพลิดเพลินเป็ นจุดมุ่งหมายสําคัญแล้ว ยั งสะท้อนให้ เห็นสิ่งต่ าง ๆ มากมาย เช่นวิถี การ
ดํ าเนินชีวิ ตของมนุษย์ วั ฒนธรรม ประเพณี ค่านิยม ความเชื่อ เป็นต้น
๒.๑ อาชีพและฐานะของบุคคล เรื่องที่ลิเกนํามาแสดงมักเป็นเรื่ องราวของบุคคลที่มี อาชีพ ฐานะ
และการดํ าเนินชีวิ ตที่แตกต่ างกันไป เช่น พระมหากษัตริย์ มเหสี ราชโอรส ราชธิดา เจ้ านาย ราชครู แม่
ทัพ นายทหาร ตํ ารวจ หลวงตา เด็กวั ด บ่าวไพร่ ผู้ นําชุมชน ชาวบ้าน ชาวนา แม่ค้า ขอทาน โจร ฯลฯ
เรื่องของฐานะความเป็นอยู่ เช่น คนที่มี ฐานะร่ํารวยมั กกดขี่ข่ มเหงคนยากจน คนยากจนถูกเอาเปรียบ
หรือเป็ นที่รังเกียจของคนร่ํารวย หนุ่มสาวถูกกีดกั นความรักเนื่องจากมีฐานะที่แตกต่างกัน
๒.๒ การศึกษา เรื่องที่ลิ เกแสดงนั้นสะท้อนภาพการศึกษาในสั งคมไทยตั้งแต่สมัยโบราณจนถึง
ยุคปั จจุบัน กล่าวคื อ การศึกษาในยุคแรกเป็นการศึ กษาเกี่ยวกับเพลงดาบเพลงทวนในสํ านักของราชครู
ซึ่ งตัวละครต้องเดินทางจากบ้านจากเมืองไปอยู่ที่สํานัก เมื่อสําเร็จการศึกษาแล้วจึ งเดินทางกลับบ้านเมือง
หรื อเดินทางไปรั บราชการเป็นทหารในเมืองหลวง หรื อบางเรื่องสะท้ อนว่าการศึกษาอยู่ ที่วัด มีหลวงตา
เป็ นผู้สอน พ่อแม่ มั กนําลูกชายมาฝากไว้ที่ วัดเพื่ อศึกษาวิ ชาความรู้ต่อมาการศึ กษาเจริญขึ้น ตัวละครก็
ศึ กษาในโรงเรียน ในมหาวิทยาลัย รวมถึงเดินทางไปศึกษาที่ ต่างประเทศ ซึ่งในเรื่องลิเกเรียกว่า เมืองนอก
บางเรื่องสะท้อนถึ งฐานะที่เกี่ยวข้องกั บการศึกษาคือผู้ ที่มีฐานะดีก็ มีโอกาสได้ ศึกษา มีวิชาความรู้ และเข้า
ไปทํางานที่เมืองหลวง ส่วนคนที่ฐานะยากจนไม่มีโอกาสได้เรี ยนหนังสือ ก็ต้องทํางานอยู่กลางทุ่งนาป่าเขา
ไปรับจ้าง หรือบางคนอาจกลายเป็นโจรปล้ นจี้
๒.๓ การปกครอง เรื่องที่ลิเกนํามาแสดงแต่ เดิมมักเป็ นเรื่องจักร ๆ วงศ์ ๆ ถึงแม้จะแต่ งเรื่องขึ้น
ใหม่เนื้อหาส่วนใหญ่ก็ ยังเป็นเรื่องของพระมหากษัตริย์ หรื อเจ้าเมืองต่าง ๆ ซึ่งสะท้อนภาพการปกครอง
แบบดั้ งเดิมก่อนระบอบประชาธิปไตยที่ พระมหากษัตริย์เป็ นผู้มีอํานาจเด็ดขาดในการปกครอง บ้ านเมือง
ใดมีพระมหากษั ตริย์ ตั้งอยู่ในทศพิธราชธรรม บ้านเมืองก็สงบร่ มเย็น ประชาชนอยู่อย่ างมีความสุข แต่ถ้ า
พระมหากษัตริย์องค์ใดไม่ ตั้งมั่ นอยู่ในทศพิธราชธรรม บ้านเมื องก็ระส่ําระสาย ประชาชนเดื อดร้อน ไร้
ความสงบสุข ผู้เป็ นกษัตริย์ที่มีอํ านาจจะต้องแสวงหาเมื่อขึ้น มี การยกทัพไปปราบเมืองต่ าง ๆ ให้พ่ายแพ้
กษั ตริย์จะต้องมีแม่ทัพที่เข้มแข็ง กล้าหาญ เด็ ดเดี่ยวและมีความจงรักภักดีต่ อชาติบ้านเมือง ผู้ใดกระทํ า
ความดี ความชอบ มีชัยชนะในการสงครามจะได้รับการยกย่อง