Page 93 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๘๓
๕. ภู มิปัญญาด้านเวที ฉาก แสงและเสียง
๕.๑ เวทีลิเก
การแสดงลิเกแต่ เดิมนั้ นคณะลิเกไม่มีเวทีเป็ นของตนเอง และไม่ต้องจัดหาเวที เนื่องจาก
เจ้ าภาพเป็ นผู้จัดเตรียมโดยใช้สถานที่เป็ นลานกว้าง ๆ กางเต็นท์ผื นใหญ่ หรื อสร้างหลังคาเป็นเพิงหมา
แหงน (หลั งคาปีกเดียวมีลั กษณะเอียงลาด) พื้ นปูด้วยฟางหนา ๆ แล้วปู เสื่อทับ มี ฉากผ้าใบกั้นแบ่งส่วน
หน้ากับส่ วนหลัง ส่วนหน้าเป็นส่ วนการแสดง มีเตียงวางชิดผนังฉาก ส่วนหลังเป็ นพื้นที่นั่งแต่งตัวของผู้
แสดง ต่อมาได้ พัฒนาเป็นการปลูกสร้างโรงลิเกถาวรขึ้นตามวั ด เนื่องจากแต่ละวั ดมักมีงานประจําทุกปี
และมหรสพสํ าคัญของงานวั ดก็คือลิ เก ดังนั้นทางวัดจึ งปลูกโรงลิเกไว้ ซึ่งสามารถสั งเกตได้ว่ าแทบทุกวัด
ต้ องมีโรงลิเก แต่ปัจจุบันนี้ เหลือน้อยลง หรือแทบจะไม่มี แล้ว เนื่องจากคณะลิเกมีเวทีของตนเองเพื่อความ
สะดวกในการจั ดการแสดงแต่ละครั้ง
เวทีลิเกในยุคแรก ๆ หรือเวทีแบบเดิมนั้ น เป็นเวทีตื ดดิน หรือยกพื้นเล็ กน้อย ทําด้ วยไม้
แบ่งพื้นที่เป็ น ๓ ส่วนคือ เวทีแสดงด้านหน้า ซึ่งไม่ มีหลังคา เวทีด้านหลังเป็นส่วนที่ ใช้สําหรับเตรียมตัว
ก่ อนออกแสดง เก็บสัมภาระต่าง ๆ และเป็นที่พักผ่อนของนั กแสดงโดยมีหลังคาผ้าใบ และอีกส่วนหนึ่งเป็น
เวที ดนตรีอยู่ ด้ านหน้าทางขวามื อของผู้แสดง โดยยกพื้ นสูงกว่ าเวทีแสดงเล็ กน้อย เวที ลิเกมี ขนาดตาม
มาตรฐานทั่วไปคือ กว้ าง ๖ เมตร ลึก ๖ - ๘ เมตร มีฉากผ้าใบกั้นกลางสูง ๓.๕ เมตร เพื่ อแบ่งส่วนหน้า
เวทีและส่วนหลังเวที นอกจากนี้หน้าเวทีแสดงมีเตียงตั้ งกลางประชิดฉากเพื่อเป็นที่นั่งของผู้แสดง ลักษณะ
ของเวทีแบบเดิมนี้ ยังคงใช้ต่อมาจนถึงปัจจุบัน แต่ได้มี การขยายขนาดให้กว้างมากขึ้นเป็นขนาดกว้ าง ๑๐
– ๑๒ เมตร ลึก ๔ – ๕ เมตร สูง ๑ เมตร ส่วนประกอบโครงร่างของเวทีเป็นเหล็ก ส่วนพื้ นเป็นไม้กระดาน
เฉลิมชัย มาลั ยนาค หัวหน้าคณะลิเกได้ กล่าวถึงเวที ของคณะเฉลิมชั ย มาลัยนาค ที่ใช้ อยู่ ใน
ปัจจุบันนี้ว่ า
...เป็นเวที ลอยฟ้ าประกอบด้วยโครงเหล็ ก และพื้นไม้ แบ่ งพื้ นที่ เวทีแบ่ ง
ออกเป็นสองส่วนโดยมีฉากกั้นกลาง ส่วนหลังเป็นที่สํ าหรับแต่งตัว วางสัมภาระ ต่ าง ๆ
และเป็ นที่พั กของนักแสดง มี หลั งคาผ้าใบ ด้านหน้ าส่วนที่ใช้ แสดงไม่มี หลั งคา มีเวที
ดนตรีอยู่ กึ่งกลางระหว่ างหน้าเวทีกับหลั งเวทีโดยตั้งขนานไปกับฉาก ยกพื้ นสูงลดหลั่น
ตามลําดับ หน้าเวที แสดงส่ วนบนของฉากมีป้ายบอกชื่อคณะลิ เกยาวตลอดหน้ากว้าง
ของเวที สองข้างเวทีมี หลืบไม้อัดสํ าหรับบังผู้แสดงเดินเข้าออก ตรงกลางเวทีติดผนังฉาก
มี เตี ยงสํ าหรับนั กแสดงนั่ ง ขอบเตียงและขอบเวที มี ผ้ าจั บจีบระบาย สีสั นสดใส
นอกจากนี้ยังมีหลอดไฟฟ้า (สปอตไลท์) ติดตั้งที่ขอบเวทีด้านหน้ าเพื่อให้แสงสว่างเจิดจ้า
ทําให้เกิดความสวยงาม ในขณะที่ลิเกแสดง เวที ลักษณะนี้ใช้พื้นที่มากกว่าเวทีทั่วไปที่มี
เวทีดนตรีอยู่ ด้านข้าง แต่เมื่อสร้างมาอย่างนี้ตั้ งแต่แรกก็อยากจะอนุรักษ์ รูปแบบเวทีนี้ไว้
เพราะปัจจุบันนี้ไม่ค่ อยมีแล้ ว ข้อดี อย่างหนึ่งของเวทีแบบนี้คื อนักดนตรีมองเห็นผู้แสดง
ได้ ชัดเจน จึงสามารถบรรเลงเพลงต่าง ๆ ได้สอดคล้องกับการแสดง นอกจากนี้ ยังทําให้
ผู้ชมมองเห็นการบรรเลงดนตรีไปด้วยในขณะที่ลิเกแสดงอยู่หน้าเวที
(เฉลิมชัย มาลัยนาค, สั มภาษณ์, ๒๒ มีนาคม ๒๕๕๔)