Page 56 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๔๖
๑. ภูมิปั ญญาทางภาษา การแสดงลิเกเป็ นการถ่ ายทอดภูมิ ปัญญาทางภาษาที่หลากหลาย
ดั งนี้
๑.๑ การประพันธ์เนื้ อเรื่อง กล่ าวคือ เริ่มต้นจากการใช้ ภูมิ ปัญญาทางภาษาในการประพันธ์
เนื้ อเรื่องที่ มีทั้งบทบรรยาย บทพู ดหรือเจรจาเป็ นร้อยแก้ ว และบทร้องที่ เป็นร้ อยกรองสําหรับบทร้องที่
เรี ยกว่า กลอนลิเก นั้ นเดิมมีลักษณะเป็ นกลอนหก หรือกลอนแปด หรื อกลอนบทบทละคร เพราะลิเกนํ า
เนื้อเรื่องมาจากละคร หรือวรรณคดี เช่น เรื่องไกรทอง ขุนช้างขุนแผน คาวี พระอภัยมณี และอิเหนา เป็น
ต้ น ดังนั้นบทร้องบางบทจึงคงรูปเดิ มไว้ ซึ่งกลอนแบบเดิมนี้สามารถขั บร้องในทํานองเพลงต่าง ๆ ทั้งเพลง
ชั้นเดี ยวและสองชั้นได้อย่างหลากหลาย เช่น เพลงหงส์ทอง เพลงสองไม้ เพลงตลุ่มโปง รวมทั้งการขั บ
เสภาด้ วย
ตั วอย่างบทร้องที่นํามาจากบทเดิมเรื่องอิเหนา ตอน อ่านสาส์นท้าวกุเรปั น
เพลงสองไม้
ในลักษณ์นั้นว่าปัจจามิตร มาตั้งติดดาหากรุงใหญ่
จงเร่งรีบรี้พลสกลไกร ไปช่วยชิงชัยให้ทันที
ถึงไม่เลี้ ยงบุษบาเห็นว่าชั่ว เขาก็ รู้ว่าตั วนั้นเป็นพี่
อันองค์ท้าวดาหาธิบดี นั้นมิใช่อาหรือว่าไร
มาดแม้นเสี ยแคว้นเมื องดาหา จะพลอยอายขายหน้าหรือหาไม่
ซึ่งเกิ ดศึกสาเหตุเภทภัย ก็เพราะใครทํ าความไว้งามพักตร์
ครั้งหนึ่งก็ให้เสียวาจา อายชาวดาหาอาณาจักร
ครั้งนี้เร่ งคิดดูจงหนัก จําซ้ําให้เสียศักดิ์ ก็ตามที
แม้ ไม่ยกพลไกรออกไปช่วย ถึงเราม้วยก็อย่ามาดูผี
อย่ าดูทั้งเปลวอัคคี แต่วันนี้ ขาดกันจนบรรลัย
(ผอบ โปษะกฤษณะ. ๒๕๒๓ : ๓๗๒)
เพลงตลุ่มโปง
เมื่อนั้น จินตะหราวาตีมี ศักดิ์
ได้ฟั งตรัสขัดแค้นฤทัยนัก สะบัดพักตร์ผินหลังไม่บังคม
แล้วตอบถ้อยน้อยหรือพระทรงฤทธิ์ ช่างประดิษฐ์คิดความไว้งามสม
ล้วนกล่ าวแกล้งแสร้งเสด้วยเล่ห์ลม คดคมแยบคายหลายชั้น
พระจะไปดาหาปราบข้ าศึก หรือระลึ กถึงคู่ตุนาหงัน
ด้ วยสงครามในจิตยังติดพั น จึงบิดผันพจนาไม่อาลัย
ไหนพระผ่านฟ้าสัญญาน้อง จะปกป้องครองความพิสมั ย
ไม่ นิราศแรมร้ างไปห่างไกล จนบรรลัยมอดม้วยไปด้ วยกัน
(ผอบ โปษะกฤษณะ. ๒๕๒๓ : ๓๗๒)