Page 32 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๒๒
๓.๓ ความสัมพันธ์ของลิ เกกับสังคม
ผอบ โปษะกฤษณะ, และสุ วรรณี อุ ดมผล (๒๕๒๓ : ๔๐๑ - ๔๐๖) กล่าวถึงความสั มพันธ์
ของลิเกกับสังคม สรุปได้ดังนี้
ลิ เกเป็นมหรสพระดับชาวบ้าน
ในสมัยก่อนมหรสพที่ ชาวบ้านจะหาดูได้มี น้อย ลิเกเป็นมหรสพที่ชาวบ้านจะดูได้โดยไม่ต้ อง
เสี ยเงินมาก หรือไม่ เสียเงินเลย ประกอบกับลิเกเป็นการแสดงที่มีลั กษณะและค่านิยมแบบไทย ๆ ถูกรสนิยม
ของผู้ ดู ถ้ อยคํา ทํานองเพลงไม่ ซับซ้อน เข้าใจง่าย การแสดงเป็นแบบเปิดจึงเป็นที่นิยมมากในหมู่ชาวบ้ าน
มาตั้งแต่สมัยรั ชกาลที่ ๕ และยั งสืบต่ อมาจนทุกวันนี้ แต่ลิเกไม่ได้รับการยกย่ องเนื่องด้วยลิ เกในสมัยรัชกาล
ที่ ๕ มีลิ เกสิบสองภาษาและลิ เกลําตัด ซึ่ งเป็นการละเล่นที่เล่ นกันในหมู่ชาวบ้าน สนุกสนานแบบชาวบ้ าน
ภาษาที่ใช้ ก็เป็ นแบบชาวบ้ าน โดยเฉพาะลิเกลํ าตัด ซึ่งเป็ นการแสดงที่จะร้ อง (ลํ า) ที่จะต้ อง “ตัด” กั น
เชือดเฉื อนกันด้ วยคารม บางทีก็ ออกเป็นเรื่องแข่งกัน จึ งต้องใช้ ภาษาที่บางคนว่าหยาบคาย บางที ใช้คํ า
เปรียบเทียบคํ าสองแง่สองมุมวกไปในเรื่ องเกี่ยวกับเพศ ซึ่งก็เล่ นกันเฉพาะหมู่และเฉพาะแบบ ส่วนลิเกแบบ
อื่น ลิ เกสมัยหลัง ๆ มาก็ไม่ปรากฏ ด้วยเหตุนี้ ลิเก จึ งถูกมองในแง่ “ต่ํา” และไม่ได้รับการยกย่อง
สิ่ งจูงใจให้ลิเกเป็นที่นิยมในชนหมู่มาก
ลิ เกเป็นการแสดงที่เข้าถึ งจิตใจประชาชน เพราะมีลักษณะเฉพาะเป็นของตนเอง
๑. การนําเรื่อง ก่ อนแสดงมีการออกแขกนําเรื่องและตัวแสดงครั้ งแรกจะมีการแนะนํ าตัว
และเล่ าเรื่องที่เกี่ยวข้ อง ผู้แสดงที่ออกตัวครั้งแรกจะแนะนําตัวและเรื่องที่เกี่ยวข้อง ผู้ดูผู้ ชมจะดูเมื่อไรตอน
ใดก็ เข้าใจเรื่อง
๒. เรื่องที่นํามาเล่น เรื่องที่นํามาเล่นถูกรสนิ ยมของชาวบ้าน ทั้งเรื่ องที่นํามาจากละคร และ
เรื่ องที่แต่ งขึ้นใหม่ กล่าวคือ
๒.๑ มีหลายรส รัก โศก รบ เสียดสี ประชดประชัน
๒.๒ แสดงค่านิยมของคนไทย เช่นเรื่องเทิดทูนชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
๒.๓ แสดงขนบประเพณี ความเชื่อต่ าง ๆ ฯลฯ
๒.๔ แทรกคติ ธรรม
๒.๕ มีเรื่ องเหนือมนุ ษย์ ทําให้เกิดความตื่นเต้น
๓. บทกลอน มี ลักษณะเฉพาะ คือใช้คํ าธรรมดาที่ใช้ประจําวัน ลงสัมผัสแบบกลอนบทละคร
ผสมเพลงพื้นเมือง ทําให้ จําง่าย เมื่ อเกิดกลอนรานิเกลิง ซึ่งเป็ นกลอนเอกลักษณ์ของลิเกมี การส่งสัมผัส
ท้ายเร้ าอารมณ์ให้ติดตาม
๔. ทํ านอง เพลงและจั งหวะ เพลง เพลงลิ เกเลื อกเพลงที่ จํ าง่ าย เ วลา เดิ นเ รื่ อง
มี ลักษณะเฉพาะ มี ทั้งเพลงสองชั้น และเพลงชั้นเดียว ร้ องง่าย จําง่าย โดยเฉพาะเพลงชั้นเดียวเป็นเพลง
เนื้อเต็ม (ไม่มีเอื้อน) ที่มีจังหวะสั้น คือ หงส์ทอง สองไม้ เพลงลิเกนี้พอได้ยินเสียงใคร ๆ ก็ รู้จัก เมื่อมีเพลง
รานิเกลิงยิ่งแพร่หลายมากขึ้นเพราะจั งหวะเพลงยิ่งเร้าใจให้ติดตาม ด้วยเหตุนี้จึงทําให้เพลงลิเกแพร่หลาย
ไปในบุ คคลทุกระดับชั้นในเวลาต่ อมา