Page 30 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๒๐
ที่นับถือศาสนาอิ สลาม ในครั้งแรกการร้อง “เพลงดิเกร์” ของพวกแขกเจ้าเซ็นจะนํามาร้องถวายพระพร
พระมหากษั ตริย์เมื่อมีงานในราชวัง และนํามาร้องในงานมงคลต่าง ๆ ของพวกเจ้านายเพื่อแสดงให้สังคม
เห็ นถึงความมีบุญวาสนา หลั งจากนั้นคนไทยจึงได้นํามาหัดร้องจนกระทั่งกลายเป็นการแสดงแบบไทยที่
เรี ยกว่า “ลิเก” หรือ “ยี่เก” มีเหลื อเค้าของแขกเพียงก่อนแสดงต้องมีการออกแขก ลิเกที่แสดงคือ “ลิเก
ลูกบท” มี การแต่งกายตามสมัย ไม่มีการทรงเครื่ องมากมาย และมีการร้องรํา เป็นเรื่องราว เมื่อมีคนนิยม
มากขึ้นจึงได้เล่นเป็นลิเกทรงเครื่อง แต่ งตัวเหมือนละคร โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นเครื่องเบาแบบละครนอก
นําเรื่องจากละครนอกและเรื่องที่แต่งขึ้นใหม่ มาแสดง ผู้แสดงเป็นชายล้วน ความนิ ยมของผู้ชมที่มีต่อลิ เก
ส่งผลให้ละครนอกเสื่อมความนิยมและสู ญหายไปในสมัยรัชกาลที่ ๕ เพราะลิเกเป็นต้นเหตุ
ศูนย์สังคีตศิ ลป์ (๒๕๒๙ : (๖๓ – ๖๖) กล่าวถึงที่มาลิเก สรุ ปได้ดังนี้
ลิเก เดิมเป็นการขับร้องเพื่อสวดบูชาพระศาสดาในศาสนาอิสลาม ต่อมาได้มี ผู้นํามาแปลง
เป็ นลํ านํ าต่าง ๆ เพื่ อประชั นกั น หลังจากนั้ นจึ งได้ มี การพั ฒนารู ปแบบไปสู่ การละเล่ นอย่างละคร
จุดประสงค์ หลักคือมุ่งเน้นให้เกิดความตลกขบขั นถูกใจผู้ชม การเล่นรวดเร็ว พูดจาในทางตลกคะนอง มี
การแต่ งตัวหรูหรา บาดตา สิ่งสําคัญของการเล่นลิ เกคือ ไม่มี การบอกบทหรือดู หนังสือ ผู้แสดงต้องคิดคํา
ร้ องเป็นกลอนสดด้วยปฏิภาณของตน เรื่องที่เล่นเลียนแบบมาจากละครรํ า อาทิ ขุ นช้างขุนแผน แก้วหน้ า
ม้ า หรื อนํามาจากพงศาวดาร ได้ แก่ ราชาธิราช สามก๊ก เป็นต้ น เครื่องดนตรี ประกอบ การแสดงคือปี่
พาทย์ เพลงสัญลั กษณ์ประกอบการแสดงมี ๓ เพลง คือ หงส์ ทอง มอญครวญ และรานิเกลิ ง ลิเกใน
ระยะแรกยั งให้ความสําคัญต่อศิลปะการร่ายรํา แต่ ระยะต่อมาจนถึ งปัจจุบันปรากฏว่ า ลิเกที่รักษาไว้ ซึ่ง
ศิ ลปะการร่ายรํามีน้อยมาก
๓.๒ องค์ประกอบและรูปแบบของการแสดงลิ เก
ลิเก เป็นศิ ลปะการแสดงพื้นบ้านที่มี องค์ประกอบและรู ปแบบการแสดงที่เป็ นเอกลักษณ์
เฉพาะตั วลิเก ถึงแม้จะมี โครงสร้างหลัก ๆ เช่นเดียวกับการแสดงอื่น ๆ ที่มี ลักษณะเป็นหมู่คณะ เช่ น วง
ดนตรี หรือคณะละคร แต่มี รายละเอียดปลีกย่อยของการปฏิบัติ ที่แตกต่างกัน
กรองแก้ว แรงเพ็ชร์ (๒๕๔๙ : ๙๙ – ๑๐๑) ได้ศึ กษาองค์ประกอบและรูปแบบการแสดง
ลิเกคณะพรเทพ พรทวี สามารถสรุปได้ว่า องค์ประกอบของการแสดงลิเกในปัจจุบันมีดังนี้
๑. บุคลากรผู้ ร่วมงานในคณะ ได้แก่ ผู้ แสดง ผู้บรรเลงดนตรี ผู้ปฏิบัติ หน้าที่ฝ่ายเวที ฉาก
แสง สี เสียง และผู้ปฏิบัติหน้าที่อื่ น ๆ ทุกฝ่ายย่ อมมีความสําคัญ และต้ องมีการประสานงานและให้ความ
ร่ วมมือกั นปฏิบัติ หน้าที่ ต่าง ๆ เป็นอย่างดี จึงทําให้องค์กร หรื อคณะดํารงอยู่และพั ฒนาให้ก้ าวหน้าต่อไป
ทั้งในด้านผลงานการแสดง และด้านการบริหารจัดการคณะ
๒. ดนตรี และเพลงที่ ใช้ประกอบการแสดง นับว่าเป็ นส่วนสําคั ญของการแสดงที่สร้างความ
เป็ นเอกลักษณ์ให้แก่การแสดงลิ เก และเสริมสร้างความสนใจให้ แก่ผู้ชมเป็นอย่ างมาก ผู้บรรเลงดนตรีที่มี
พื้นฐานความรู้ ความสามารถ และมีประสบการณ์ด้ านการบรรเลงได้อย่างเชี่ ยวชาญนั้น นอกจากจะรักษา
คุ ณค่ าของความเป็นดนตรี ไทย และเพลงไทยไว้ อย่ างมั่นคงแล้ว ยังมีการประยุ กต์วิธี การบรรเลง การ
เลื อกใช้เพลงให้ทันสมัยเหมาะสมกับเวลา และโอกาสที่แสดงอีกด้ วย
๓. การร้อง การเจรจา และการรํา นับว่ าเป็นส่วนประกอบที่มี ความสําคัญอย่ างยิ่งของความ
เป็นลิเก ผู้แสดงลิเกต้องใช้ความสามารถของตนเองในด้านการร้อง การเจรจา และการรํา ดังนั้น