Page 29 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๑๙
กรมศิ ลปากร (มปป. : ๘๗ – ๘๘) จําแนกหมวดหมู่ภูมิ ปัญญาและเทคโนโลยีพื้นฐานของ
ไทยซึ่งมีมาตั้งแต่โบราณและสืบทอดกันมาจนสามารถรักษาเผ่าพันธุ์ และบ้านเมื องมาได้นั้น สรุปได้ดั งนี้
๑. ภูมิ ปัญญาและเทคโนโลยีด้านเผ่ าพันธุ์และการดํารงชีพ ได้แก่ หมวดอาหาร การถนอม
อาหาร เสื้อผ้ า ยารักษาโรค บ้านเรือนที่อยู่อาศัย
๒. ภู มิ ปัญญาทางภาษาและการสื่อความหมาย ได้ แก่ การพูด การอ่าน การเขี ยน
ฐานั นดร
๓. ภูมิ ปัญญาด้านศาสนาและจริยธรรม
๔. ภูมิ ปัญญาด้านศิลปะการก่อสร้างบ้านเรือน
๕. ภูมิ ปัญญาด้านสังคม ประเพณี และวิถีชีวิต
จากการศึ กษาเรื่ องประเภทของภูมิ ปั ญญาดังกล่ าว ผู้วิ จัยนํ ามาเป็ นแนวทางในการ
พิจารณาองค์ความรู้ ด้านภูมิ ปัญญาในการแสดงลิเก โดยแบ่งได้ดั งนี้
๑. ภูมิ ปัญญาทางภาษา
๒. ภูมิ ปัญญาด้านนาฏศิลป์
๓. ภูมิ ปัญญาด้านเพลงและดนตรี
๔. ภูมิ ปัญญาด้านการแต่งกาย แต่งหน้า
๕. ภูมิ ปัญญาด้านเวที ฉาก แสงและเสียง
๓. แนวคิดเกี่ยวกับลิเก
๓.๑ ความหมายและประวัติ ความเป็นมาของลิเก
พจนานุกรมฉบั บราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ (๒๕๔๖ : ๑๐๑๓) ให้ความหมายของ
ลิ เก ว่า “การแสดงชนิ ดหนึ่งมาจากชาวมลายู เรี ยก ยี่ เก ก็มี ” ส่วนความหมายของคํ าว่า ยี่เก นั้ น
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิ ตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ (๒๕๔๖ : ๙๐๗) ให้ความหมายว่า “ภาษาปากของลิเก”
ยังมีคํ าอีกคําหนึ่งที่หมายถึง ลิเก คือคํ าว่า “นาฏดนตรี ” (ราชบัณฑิตยสถาน. ๒๕๔๖ : ๕๗๖)
นงค์นุช ไพรพิบูลยกิ จ (๒๕๔๒ : ๑๒) กล่าวถึงที่มาของคําว่าลิ เก ไว้ว่ า “ลิเก เริ่มใช้ ครั้งแรก
เมื่ อใดไม่ปรากฏแน่ ชัด แต่จากหลั กฐานเก่าที่ สุดเท่ าที่ค้ นพบปรากฏว่า พระบาทสมเด็ จพระมงกุฎเกล้ า
เจ้ าอยู่หัวทรงใช้ คํ าว่า ลิ เก (Like) ในพระราชอรรถาธิ บายละครไทย เป็นภาษาอังกฤษเมื่ อ พ.ศ. ๒๔๕๔
หลังจากนั้นมาคําว่า ลิเก ก็กลายเป็นคําที่ใช้กันแพร่หลายในภาษาเขี ยน ส่วนคําว่า ยี่เก ยังคงใช้ ในการพูดอยู่”
ส่ วนคําว่ า นาฏดนตรี เป็ นคํ าที่กํ าหนดให้ ใช้ในสมั ยจอมพล ป.พิ บูลสงคราม โดยมี
ประกาศใช้ พระราชกฤษฎีกากําหนดวัฒนธรรมทางศิ ลปวัฒนธรรมเกี่ยวกับการแสดงละครใน พ.ศ. ๒๔๘๕
ให้ใช้ คําว่า นาฏดนตรี แทนคําว่า ลิเก แต่ไม่ เป็นที่นิยม คํานี้จึงสูญไปเมื่อสิ้ นยุคจอมพล ป. พิบูลสงคราม
ปัจจุบันยังคงใช้คําว่ า ลิเก กั นอย่างแพร่หลายและเป็นที่เข้าใจกันโดยทั่วไป
ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช. (๒๕๑๕ : ๙๕ – ๙๖) กล่าวถึงประวัติ ความเป็นมาของลิเกไว้ สรุ ป
ได้ดั งนี้
ลิเก เริ่มมีการแสดงในช่วงปลายสมัยรั ชกาลที่ ๔ ลงมาจนถึงต้ นรัชกาลที่ ๕ คําว่ า “ลิเก”
มาจากภาษาเปอร์เซี ยว่า “ดิเกร์” คือการร้องเพลงสวดสรรเสริญพระเจ้าของแขกเจ้าเซ็ น