Page 11 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

บทที่ ๑
บทนํา
ความเป็นมาของการวิจั ย
ประเทศไทยมีวัฒนธรรมที่ เจริญรุ่งเรื องเป็นเอกลั กษณ์อันโดดเด่ นของชาติประกอบด้วยศาสนา
ภาษา วรรณกรรม ศิ ลปกรรม นาฏศิลป์ ดนตรี โบราณสถาน โบราณวัตถุ ตลอดจนขนบธรรมเนียม
ประเพณี ที่เป็ นแบบแผนและวิถี ชีวิ ตอันดี งาม สิ่งเหล่านี้ เป็ นมรดกอันทรงคุ ณค่ าที่มี การรักษา สืบทอด
พั ฒนาจากอดีตจนถึ งปั จจุ บั น นั บเป็ นความภาคภู มิ ใจอย่ างยิ่งที่ เรามี วั ฒนธรรมเป็ นสิ่งที่ แสดงถึ ง
ลั กษณะเฉพาะของชาติ และความเป็นอั นหนึ่งอันเดี ยวกันของคนในชาติ ซึ่งเป็ นรากฐานสําคัญยิ่งของ
ความเป็ นปึกแผ่ นมั่นคงของประเทศชาติ ดังนั้นคนไทยจึงควรช่ วยกั นอนุรั กษ์ เผยแพร่ สื บทอด และ
พัฒนามรดกวัฒนธรรมอันดีงามนี้ให้คงอยู่คู่ ชาติสืบไป
นับตั้ งแต่มี การสถาปนาสํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่ งชาติขึ้ นในปีพุ ทธศักราช ๒๕๒๒
จนกระทั่งปรับเปลี่ ยนมาเป็ น กรมส่ งเสริ มวั ฒนธรรม ตั้งแต่วั นที่ ๒๔ กันยายน ๒๕๕๓ กรมส่ งเสริ ม
วั ฒนธรรมได้ดํ าเนินการในการศึ กษาค้นคว้ า อนุรั กษ์ ส่งเสริ ม เผยแพร่ ฟื้นฟู และพั ฒนาวัฒนธรรม
โดยเฉพาะอย่ างยิ่งวั ฒนธรรมพื้ นบ้านอย่ างต่ อเนื่ องตลอดมา โดยการกํ าหนดนโยบายยุทธศาสตร์
มาตรการ โครงการ และกิจกรรมต่าง ๆ ที่จะตอบสนองต่อภารกิจดังกล่าว นอกจากนี้ยังส่งเสริมหน่ วยงาน
ของรัฐ เอกชน และประชาชนที่ ดําเนินงานด้ านวัฒนธรรม รวมทั้งดํ าเนินงานเกี่ยวกับการประสานงาน
แลกเปลี่ยนด้านวัฒนธรรมให้มีส่ วนร่วมด้วย
ในปีงบประมาณ ๒๕๕๓ สํานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ มีนโยบายให้ทุนสนับสนุน
การวิจั ยด้านวั ฒนธรรม โดยกํ าหนดกรอบการวิ จัยและพัฒนาทางวั ฒนธรรมคื อ เน้นการวิจั ยและ
ขั บเคลื่อนยุ ทธศาสตร์การเสริ มสร้างความเข้ มแข็งทางวัฒนธรรมของสั งคมไทย เน้นการวิจัยเพื่อแก้ไข
ปัญหาวิกฤติทางวัฒนธรรม และเน้นการวิจัยเพื่ ออนุรักษ์ พัฒนา และต่อยอดวั ฒนธรรมโดยการนํามิติทาง
วั ฒนธรรม ภูมิ ปัญญา และปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการอนุ รั กษ์และพั ฒนาวัฒนธรรม ซึ่ งนโยบาย
ดั งกล่าวทําให้ผู้ วิจัยเกิดแรงบันดาลใจที่จะมี ส่วนร่วมในการอนุรักษ์ และพัฒนามรดกวัฒนธรรมของชาติ
โดยพิจารณาเห็นว่าการแสดงลิเก เป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ ควรอนุรั กษ์และพัฒนาอย่างยิ่ง
ลิเก เป็นศิลปะการแสดงพื้นบ้านที่อยู่คู่กั บวิถีชีวิ ตคนไทยมาเป็นเวลายาวนาน จนกระทั่งปัจจุบัน
นี้ ก็ยั งได้ รับความนิ ยมจากประชาชนอย่ างแพร่ หลาย โดยเฉพาะอย่ างยิ่งในพื้ นที่ ภาคกลางทั้งใน
กรุ งเทพมหานคร และจังหวัดอื่น ๆ เมื่ อมีงานเฉลิ มฉลองใด ๆ ก็มั กจะหาลิเกมาแสดงอยู่ เสมอ จาก
การศึ กษาค้นคว้าของนักวิชาการหลายท่านทําให้ ทราบว่าลิเกเริ่ มมีบทบาทสําคัญและเป็นที่นิยมของคน
ไทยมาตั้งแต่ สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) แม้จะมีที่มาจากการแสดงของ
ชาวอิ สลาม หรือแขกเจ้ าเซ็นก็ ตาม แต่ด้ วยภูมิ ปัญญาอันชาญฉลาดของคนไทย ได้ มีการนํามาผสมผสาน
กั บการแสดงละครให้มี ความสอดคล้ องกับสังคมไทย จึงทําให้ เกิดการแสดงชนิดใหม่ คือ ยี่ เก หรือลิเก
ขึ้นมาจนเป็นที่นิยมกันแพร่หลายของชาวพระนครในสมัยนั้น ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้ า
เจ้ าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖) การแสดงลิ เกได้ขยายออกไปสู่ ชนบทอย่างกว้างขวางจนเป็นมหรสพสําคัญที่
ประชาชนตามเมืองต่าง ๆ ให้ ความนิยมชมชอบอย่างขึ้นหน้าขึ้ นตาถึงกับมีการจั ดถวายให้พระเจ้าแผ่ นดิน
ทอดพระเนตรในระหว่ างที่เสด็จพระราชดําเนิ นไปเยี่ยมเยือนเมื องนั้น ๆ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า
เจ้ าอยู่หัวทรงสนพระราชหฤทัย และทรงพระราชนิพนธ์ เค้าโครงเรื่องให้ข้าราชการกรมมหรสพแสดงลิเก
เรื่ องพระหันอากาศ ถึงสองครั้ งนับว่าลิเกในสมัย