การสืบทอดเพลงไทยบ้านบางลำพู : วัฒนธรรมมุขปาฐะ
ผู้วิจัย
มานพ วิสุทธิแพทย์, กาญจนา อินทรสุนานนท์, สุรศักดิ์ จำนงค์สาร, เมธี พันธุ์วราทร
บทคัดย่อ
การวิจัยเรื่อง “การสืบทอดเพลงไทยบ้านบางลำพู : วัฒนธรรมมุขปาฐะ” นี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาวัฒน-ธรรมด้านดนตรีที่เกี่ยวข้องกับบ้านบางลำพูและศึกษาบทเพลงไทยต่าง ๆ ที่มีการสืบทอดจากครูเพลงมายังลูกหลานและนักดนตรีวงดุริยประณีตโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจบทเพลงจากครูอาวุโสบ้านบางลำพูในปัจจุบัน จำแนกบทเพลงตามประเภทบทเพลง จำแนกบทเพลงตามทางครูเพลง และบันทึกโน้ตบทเพลงที่ถือว่าเป็นเพลงครูที่ถือปฏิบัติตามประเพณีนิยมโดยบันทึกทั้งโน้ตไทยและโน้ตสากล พร้อมทั้งวิเคราะห์โครงสร้างของบทเพลงเหล่านั้น
จากการศึกษาพบว่า บ้านบางลำพูเป็นบ้านดนตรีไทยที่มีความเข้มแข็งทางวัฒนธรรมด้านดนตรีไทยสืบทอดกันมาตั้งแต่เริ่มก่อตั้งวงดนตรีไทย ผู้ที่ก่อตั้งวงดนตรีไทยบ้านบางลำพูคือ ครูศุข (2428- 2506) และ นางแถม (2433 - 2515) ดุริยประณีต นอกจากครูศุขจะเป็นผู้สอนดนตรีให้กับลูกหลานแล้วยังเชิญครูที่มีชื่อเสียงมาสอนลูกหลานและสมาชิกในวงดุริยประณีตอีกด้วย ครูคนสำคัญที่ถือว่าเป็นครูของบ้านบางลำพูคือ พระยาเสนาะดุริยางค์ (แช่ม สุนทร-วาทิน) (2409 – 2493) นอกจากลูกของครูศุขทุกคนมีชื่อเสียงทางด้านดนตรีทุกคนแล้ว ทั้งเขยและสะใภ้ก็เป็นผู้ที่มีความสามารถทางดนตรีทั้งสิ้น ซึ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้บ้านบางลำพูเป็นศูนย์รวมนักดนตรีไทยแหล่งใหญ่ที่สุดแหล่งหนึ่ง ครูโชติ ดุริยประณีต และครูสุดจิตต์ (ดุริยประณีต) อนันตกุล เป็นผู้ที่สืบทอดความรับผิดชอบดูแลวงดนตรีบ้านบางลำพูต่อจากครูศุข ตามลำดับ และในปัจจุบันนี้บ้านบางลำพูยังมีนักดนตรีครบเป็นวงดนตรีที่สมบูรณ์ และยังรับงานการบรรเลงดนตรีเป็นบางโอกาส
ปัจจุบันนี้ครูสมชาย ดุริยประณีต (2479 - ปัจจุบัน) ถือว่าเป็นครูด้านปี่พาทย์ที่อาวุโสที่สุดของบ้านบาง-ลำพู ซึ่งจากการสำรวจบทเพลงกับครูสมชายแล้วพบว่ามีบทเพลงที่ปรากฏชื่อเพลงที่ครูสมชายได้รับการถ่ายทอดมามีทั้งหมด 899 เพลง แยกเป็นประเภทบทเพลงได้ดังนี้ เพลงหน้าพาทย์จำนวน 109 เพลง เพลงเรื่องจำนวน 31เรื่อง เพลงเถาจำนวน 209 เถา เพลงตับจำนวน 7 ตับ เพลงโหมโรงจำนวน 55 เพลง เพลงเกร็ดจำนวน 442 เพลง เพลงมอญจำนวน 52 เพลง เพลงเดี่ยวจำนวน 18 เพลง เพลงต่างชาติจำนวน 2 เพลง บทเพลงที่เป็นเพลงครูสำหรับการเรียนดนตรีไทยได้แก่เพลงชุดโหมโรงเย็น และเพลงฉิ่งพระฉันเช้า ส่วนเพลงมอญได้แก่เพลงประจำวัด เพลงประจำบ้าน เพลงเชิญศพ และเพลงยกศพ
เพลงชุดโหมโรงเย็นเป็นเพลงหน้าพาทย์ซึ่งใช้บรรเลงเพื่อความเป็นศิริมงคลแก่งานพิธีนั้น ๆ โดยเป็นการเชิญเทพต่าง ๆ ให้มาประชุมสโมสรกันในมณฑลพิธี บทเพลงชุดนี้ใช้หน้าทับเฉพาะเพลงบรรเลง โดยใช้ตะโพนไทยควบคู่กับกลองทัด
เพลงฉิ่งพระฉันเช้า เป็นเพลงประเภทเพลงเรื่อง ไม่มีหน้าทับตีประกอบเพลง ใช้บรรเลงในขณะที่พระสงฆ์เริ่มฉันเช้าในงานพิธีนั้น ๆ
เพลงมอญเป็นเพลงที่บรรเลงด้วยวงปี่พาทย์มอญใช้บรรเลงในพิธีศพ โดยเพลงประจำวัดใช้ประโคมเมื่อจัดงานศพที่วัด เพลงประจำบ้านใช้ประโคมศพเมื่อจัดงานศพที่บ้าน เพลงเชิญศพใช้บรรเลงประโคมในงานศพ
เพลงยกศพใช้บรรเลงในขณะที่มีการเคลื่อนย้ายศพจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง.
Abstract
Topic: Thai traditional music transmission at Banglampoo typical music school: the oral tradition.
Researchers: Assoc. Prof. Manop Wisuttipat
Assoc. Prof. Kanchana Intarasunanont
Lect. Metee Punvaratorn
Lect. Surasak Jamnongsarn
Objectives: 1. To investigate and survey the repertoires transmitted through the Banglampoo typical music
school ancestries.
2. To classify the repertoires according to the type of music and the composers.
3. To transcribe and notate the masterpieces for music learners.
4. To analyze the structure of the masterpieces for music learners.
The founder of Banglampoo typical music school is a couple namely Mr. Suk (1885-1963) and Mrs. Tham (1890-1972)Turyapranita. “Banglampoo” music group has long been revealed its prominence since the name “Banglampoo” music group was established. Besides Mr. Suk himself was the master of the group, he also invited Phra-ya Sanor Duriyang (Cham Soontornvatin, 1866-1950), a Thai music virtuoso, to teach the members in the group. Mr. Chote Turyapranita (1909 – 1963), one of Mr. Suk’s son, was succeedingly responsible for “Banglampoo” music group and presently is Mrs. Sudchit Turyapranita’s turn. Mr. Somchai Turyapranita (1936 - present), a grand son of Mr. Suk, is recognized as the present master of “Banglampoo” music group.
The result of this study has shown that there are 899 song names transmitted through Mr. Somchai Turyapranita. Those song names can be classified by type of music with their numbers; 109 in Na-pat type, 31 in Ruang type, 209 in Thao type, 7 in Tab type, 55 in Homrong type, 442 in Kred type, 52 in Mon type, 18 in Diew type, and 2 in foreign type.
Among those number of song names, Homrong Yen and Phleng Ching Phra Chan Chao are considered the basic repertoires and essential for percussion learners. Homrong Yen is a kind of suite classified as Na-pat type with 15 numbers of song. Homrong Yen always accompanied by Ta-pone and Klong That playing specific drum patterns while Phleng Ching Phra Chan Chao is classified as Ruang type with no drum accompaniment. Both Homrong Yen and Phleng Ching Phra Chan Chao are played in Thai ceremonial custom.
Pipat Mon is also playing an essential role in Thai cremation ceremony. Pracham Wat, Pracham Ban, Chernsop, and Yoksop are 4 main pieces played in the ceremony.