st123 - page 127

บทที่ 6
กระบวนการสรางอํานาจทางสังคมของชุ มชนในการจัดการปาชายเลน
การจั ดการปาชายเลนของชุมชนอ าวปาคลอก มีพั ฒนาการยาวนานมากกวา 20 ป หรือ
ประมาณ พ.ศ. 2530 เปนตนมา กลาวคือ ประชาชนในชุมชนอาวปาคลอกเริ่มกอตั วขึ้นเมื่อประสบ
ปญหาที่กระทบตอความเปนอยู ของตนเองอยางชั ดเจน จนนํามาสู การเคลื่อนไหวจัดการป าชายเลน
โดยชุมชน และรวมมือกั บรัฐในเวลาตอมา เงื่อนไขของปญหาดั งกลาว คือ การสั มปทานปาชายเลน
การเขามาของเรือประมงพาณิ ชย (อวนลาก อวนรุน) หนาอาวปาคลอก การเขามาของนากุงในหลาย
ชุมชน เชน บานบางลา บ านผั กฉีด บ านบางโรง และบานป าคลอก เปนต น และอุตสาหกรรมการ
ทองเที่ยว เชน การสรางโรงแรม รีสอรท หมูบานจัดสรร ทาเทียบเรื อ เปนตน
ปญหาป าชายเลนอาวปาคลอก เริ่มตนเมื่อประมาณ พ.ศ. 2519 รัฐบาลอนุญาตใหสัมปทาน
ปาชายเลนเพื่ อเผาถ านเชิงพาณิ ชย แต ไมกระทบต อวิถี ชีวิ ตของคนมากนัก เพราะตั ดไม แลวยั ง
สามารถขึ้นใหม ไดรวดเร็ว ยุ คที่ชุมชนประสบกับวิ กฤติที่สุด จากการขยายตัวเขามาของธุรกิจนากุง
และเรือประมงพาณิ ชย ไดแก อวนลาก อวนรุน ทําใหทรั พยากรธรรมชาติตั้ งแตชายฝงถึงทองทะเล
ทั้งพื้นดิน ปาชายเลนหายไปและยากตอการฟนฟู รวมทั้ งน้ําในคลองสาขาต าง ๆ เนาเสียการทํามาหา
กินเริ่ มลําบากอยางเห็นไดชั ด จึงเปนเหตุใหประชาชนในอาวปาคลอกรวมตัวกันลุกขึ้นมาตอสู ทั้งโดย
ลําพั ง และรวมกับหนวยงานของรั ฐ ไดแก กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง องคกรพัฒนาเอกชน
จนประสบความสําเร็ จ ทําใหพื้นที่ปาชายเลนและสัตวน้ําในทะเลเริ่มกลับมาอุดมสมบู รอีกครั้งหนึ่ ง ถึง
กระนั้นก็ ตามนโยบายการพัฒนาใหจั งหวัดภู เก็ตเปน “ศูนยกลางการท องเที่ยวทางทะเล” ผนวกกับ
จังหวัดภูเก็ตเป นเมืองที่เป นที่สนใจของนักลงทุนทั้งในประเทศไทยและตางประเทศ จั งหวัดภูเก็ตจึงถูก
พัฒนาเพื่อรองรับการเติบโตของการทองเที่ยวดังกลาว ซึ่งอาวปาคลอกเปนพื้นที่เปาหมายหนึ่งที่กําลัง
จะไดรั บผลกระทบ เปนประเด็นปญหารอบใหม จึงตองเฝามองและหาทางจั ดการกับสิ่ งที่เขามาเป น
ภัยคุกคามของชุมชน แตการที่จะทําใหคนในชุมชนสามารถรวมตัวกันไดอยู เสมอจําเปนต องสรางสิ่ งที่
สรางความมั่ นคงใหกับชีวิตของประชาชนในชุมชน โดยการจั ดตั้งกลุ มสวัสดิ การตาง ๆ เชน กลุมออม
ทรัพย กลุ มเครื่ องมือประมง ฯลฯ ถึงกระนั้นก็ตามมีคํ าถามวา “ชุมชนจะทําอย างไรเพื่อรักษาป าชาย
เลนไวใหนานที่สุด และกลุ มมีความเขมแข็งเชนนี้ตลอดไป” จึงเปนที่มาของชวงเวลาปจจุบันที่ชุ มชน
กําลังพัฒนากาวสู “การพัฒนาสูความเปนสถาบัน”
ดั งนั้ น เพื่ อให เห็ นภาพรวมของการจัดการป าชายเลนชุมชนอ าวปาคลอก จึ งนํ าเสนอ
ผลการวิจัยกระบวนการสรางอํ านาจทางสังคมของชุมชนในการจัดการป าชายเลนของชุมชนอาวปา
คลอกในเชิ งพลวัต โดยจําแนกออกเป น 5 ชวงเวลา คือ ชวงแรก ชวงวิกฤติการดํารงชีพของประชาชน
ในชุมชน เป นชวงเวลาที่ประชาชนในชุ มชนสับสนและเผชิ ญกับปญหาที่ เกิดขึ้ นเปนรูปธรรม และเมื่อ
เริ่ มที่จะทนกั นไมได ทํ าใหเกิดชวงตอมา คือ การกอตัวของประชาชนในชุมชนอาวปาคลอกในพื้นที่
สาธารณะ (public sphere) เพื่อหาทางออกร วมกัน ตอดวยชวงเวลาของการเคลื่ อนไหวทางสังคม
(social movement) และการสร างความมั่นคงในชีวิตของประชาชนในชุ มชน และในปจจุบันเป น
ชวงการพัฒนาสูความเปนสถาบัน ขณะเดียวกันก็เผชิญปญหาใหมที่ตองมีการเคลื่อนไหวต อไป ดังนี้