Page 109 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๙๙
๑.๕ การออกแขก
การออกแขกถือเป็นการคํ านับครู อวยพรผู้ชม ขอบคุ ณเจ้าภาพ แนะนําเรื่ องอวดตัวผู้แสดง
และฝีมื อการร้องรํา รวมทั้ งความหรูหราของเครื่ องแต่งกาย เพื่อให้ ผู้ชมสนใจ และเตรียมพร้ อมที่จะชม
การแสดงต่อไป
สุรพล วิรุฬห์รักษ์ (๒๕๒๒ : ๑๑๓ – ๑๑๕) กล่าวถึงวิธีการออกแขกที่มี มาแต่เดิมของลิเก
สรุ ปได้ว่า การออกแขกแต่เดิม เรี ยกว่า ชุดแขกรดน้ํามนต์ แต่ มิได้มี การรดน้ํามนต์ เป็นแต่เพี ยงการออกมา
ร้ องอวยพรและบอกวัตถุ ประสงค์ของการแสดงให้คนดูทราบ หลังจากปี่ พาทย์ทําเพลงโหมโรงจบลง คน
รํ ามะนา ๒ – ๔ คนจะออกมาล้อมวงนั่ งตีรํามะนาตรงหน้ าเวที สั กครู่หนึ่งแขกแต่งตั วเป็นชาวอินเดียนุ่ง
โจงกระเบนสวมเสื้ อเชิ้ตขาว สวมหมวกหนี บ ถือเทียนใหญ่ ๑ เล่ม ออกมาร้องอวยพรด้วยเพลงทํานองต่าง
ๆ เช่ น เพลงซัมเซ และบุหรันยาวา เป็นต้น จากนั้นเป็นการซักแขก มีนายโรงออกมาถามแขก แต่ พูดกันไม่
รู้ เรื่องจึงต้องเรียกตัวตลกออกมา ๒ คน ช่วยกันซักแขกว่าเป็ นใคร มาจากไหน มาทําอะไร เมื่อซั กถามกัน
จนได้ความแล้ วก็พากันเข้ าโรงไป ปล่อยให้แขกร้ องอวยพรส่ งท้ายอีกครั้งเป็นอั นเสร็จกระบวนการออก
แขก ต่อมากระบวนการออกแขกลดน้ อยลง และใช้ตะโพนมอญแทนการตีรํามะนา การออกแขกค่ อย ๆ
สั้ นลงเหลือเพียงแขกคนเดียวออกมาร้องเพลงอวยพรและเกริ่ นเรื่องหน้าเวที ในตอนหลั งไม่มี แขกออกมา
เล่าเรื่ องเพราะลิเกเล่นเรื่องละคื นแทบทั้งสิ้น ไม่ ได้นําเรื่ องจากวรรณคดีที่มี หลายตอนมาแสดง จึงไม่มี
ความจําเป็นต้องเกริ่นเรื่องหรือเล่าความเดิมของเรื่องอย่างสมัยก่ อน เหตุผลที่ทําให้ แขกหมดไปอีกอย่าง
หนึ่งคื อการมีเครื่องขยายเสี ยงซึ่งช่วยให้ลิ เกสามารถเล่าเรื่องจากหลังเวที ได้ ไม่จําเป็นต้องออกมาเกริ่น
หน้าเวที และถ้ าตอนไหนเห็นว่าเรื่องซับซ้อนคนดู จะเข้าใจยากก็บรรยายแทรกออกมาจากหลังโรงในตอน
นั้นทีเดียว ซึ่งได้ผลดีกว่าเล่าเรื่ องย่อในตอนนั้น แล้ วคนดูลืมเสียเปล่า ๆ ความจํ าเป็นในการออกแขกสมัยนี้
จึงเป็นเพียงการรักษาประเพณี และคํานับครู ตลอดจนแสดงให้เค้าว่ าลิเกมาจากแขกเท่านั้น
การออกแขกจัดเป็นการเบิ กโรงในขั้นตอนต่อจากการรําถวายมื อ การออกแขกของคณะ
ลิ เกในปัจจุบันมี ๒ ลั กษณะ คือ การออกแขกหลังโรง โดยหัวหน้าคณะ หรือตัวแทน รวมทั้งชาวคณะทั้ง
ชายและหญิ งจะช่วยกั นร้องเพลงอยู่ หลังฉาก หรื อด้านหลังเวทีการแสดง ซึ่ งเพลงที่ใช้ ร้องออกแขกนี้มี
ท่วงทํานองอย่ างแขก เนื่องจากเดิมนั้ นลิเกมีที่มาจากการแสดงของแขก จึงเป็นธรรมเนียมนิยมว่าต้องร้ อง
เพลงเป็ นสํ าเนียงแขก ที่ เรียกว่า ออกแขก เพลงที่ ใช้ ร้ องออกแขกนี้ถื อเป็ นเพลงประจําคณะที่ เป็น
เอกลักษณ์ โดยมี เนื้อหากล่าวถึ งคุณสมบั ติอั นโดดเด่น ความดี งาม ความสามารถและชื่อเสียงของคณะ
ความสํ าคัญของศิ ลปวัฒนธรรมไทย เชิ ญชวนให้มาชม รวมทั้งการอวยพรผู้ ชมด้วย ขณะที่ชาวคณะร้อง
เพลงออกแขกอยู่ ด้ านใน หรือหลั งโรงนั้น ด้ านหน้าเวที การแสดงก็มี เด็ ก ๆ ทั้งชายและหญิ งซึ่ งเป็น
ลู กหลานของสมาชิกในคณะออกมาเต้นรํ าไปตามลี ลาจั งหวะของเพลงโดยแต่ งกายแบบแขกเพื่อให้
สอดคล้องกับท่วงทํานองของเพลงที่ร้องจึงเรียกกันว่า “เต้นแขก”
การออกมาเต้นแขกของเด็ก ๆ เป็ นการสร้างสีสันให้ผู้ ชมเกิดความรักใคร่ เอ็นดู และชื่นชม
ในความสามารถของเด็ก ๆ ไม่ ได้มุ่ งที่ความถูกต้องสวยงามของการร่ายรํ ามากนัก อีกทั้งเป็นการฝึกเด็ก ๆ
ให้เกิดความกล้าแสดงออก และปลูกฝังให้ รักในศิลปะการแสดงลิเกต่อไป
นอกจากการออกแขกหลังโรงแล้ว บางคณะก็จะออกแขกในลั กษณะที่ เรียกว่ า ออกแขก
อวดตั วผู้แสดง เช่ น คณะศรราม น้ํ าเพชร โดยผู้แสดงทั้ งหมดซึ่งแต่ งตัวสวยงามออกมาร้องเพลงออกแขก
ร่วมกันด้านหน้ าเวที เพื่อให้ผู้ชมได้เห็นนักแสดงทุกคนที่ ร่วมแสดงว่ามีใครบ้ าง เป็นการ