Page 103 - งานวิจัย - www.culture.go.th/research

๙๓
๑. ขนบประเพณี ค่านิยมและความเชื่อ
การแสดงลิเก เป็นวัฒนธรรมอย่างหนึ่งของคนไทยที่ สามารถสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิ ตมนุษย์ และ
สืบทอดเป็นมรดกทางสั งคมต่อเนื่องกั นมาจากอดีตจนถึ งปัจจุบัน ซึ่งวิ ถีชีวิตและมรดกทางสั งคมในที่นี้คือ
ประเพณี ค่านิยม และความเชื่อ
ประเพณี หมายถึ ง สิ่งที่นิยมถือประพฤติ ปฏิบัติสืบ ๆ กั นมาจนเป็นแบบแผน ขนบธรรมเนียม
หรือจารี ตประเพณีประเพณี (ราชบัณฑิตยสถาน. ๒๕๔๖ : ๖๖๓)
ค่ านิยม หมายถึง สิ่ งที่บุคคลหรือสังคมยึ ดถือเป็นเครื่องช่ วยตัดสิ นใจ และกําหนดการกระทํ า
ของตนเอง (ราชบัณฑิตยสถาน. ๒๕๔๖ : ๒๔๒)
ค่ านิ ยมของคนไทย มี ปรากฏอยู่ ในการแสดงลิ เกอย่าง เด่ นชัด เช่ น ความศรั ทธาใน
พระพุ ทธศาสนา ความรักชาติ ความจงรักภักดีและเทิดทู นในสถาบั นพระมหากษัตริย์ ความเคารพนบ
นอบ มีสัมมาคารวะต่อผู้ใหญ่ การยกย่องบุคคลที่มีฝีมื อ มีความเก่งกล้าสามารถ การมีความกตัญญูกตเวที
ต่ อผู้มีพระคุ ณ การให้รางวัลผู้กระทําความดี ความชอบ การลงโทษผู้กระทําความผิ ด
ลิเก เป็นศิลปะการแสดงที่ มีแบบแผน หรื อธรรมเนียมปฏิ บัติสืบทอดมาแต่โบราณจนเรียกได้ว่ า
เป็นประเพณี และค่ านิยมอันดีงามอยู่หลายประการ เช่น การไหว้ครูก่ อนการแสดง การแสดงความเคารพ
ต่ อผู้อาวุโส การโหมโรง การรําถวายมือ การออกแขก และการจัดพิ ธีไหว้ครูประจําปี รวมทั้งความเชื่ออื่ น
ๆ ที่เป็นแนวปฏิ บัติเพื่อความเป็นสิริมงคล และความเจริ ญรุ่งเรืองในการประกอบอาชีพ
๑.๑ การไหว้ครูก่อนการแสดง
การแสดงศิลปะทุกแขนง มีความนับถือครู อาจารย์ เป็นที่ตั้ง ดั งนั้นก่อนที่จะทําการแสดงทุก
ครั้งคณะลิเกจึงต้องมีการไหว้ครูตั้งกํานล ซึ่งหัวหน้าคณะ หรือผู้ ใหญ่ในคณะซึ่งเป็นที่เคารพนับถื อจะเป็น
ผู้ ทําการบูชาครูขณะที่วงปี่พาทย์เริ่ มบรรเลงเพลงโหมโรง โดยมี ศีรษะพระฤาษี หรือที่นิยมเรี ยกกันในหมู่
ศิ ลปินว่า พ่อแก่ ตั้งไว้ในที่อันเหมาะสม มีการจุ ดธูปเทียนบูชาเทพยดา และครูอาจารย์ พร้ อมทั้งอัญเชิญ
ท่านเหล่านั้นมาปกปักรักษา และอํานวยความสําเร็ จให้แก่การแสดง นอกจากนั้นยังเป็นสัญญาณนั ดหมาย
ให้ผู้ แสดงเตรียมตัวให้ พร้ อมเพราะใกล้จะถึงเวลาแสดง และเป็ นเครื่องประกาศแจ้งแก่ประชาชนทั่วไปที่
อยู่ทั้งใกล้และไกลให้ได้ทราบว่ าจะมีการแสดงลิเก และใกล้เวลาลงโรงแล้ว จะได้ ชักชวนกั นมาชม
เครื่ องบู ชาครู หรือเครื่ องกํ านลประกอบด้ วย ดอกไม้ ธู ปเที ยน สุ รา บุ หรี่ ขันกํานล
(ปั จจุ บั นอาจใช้ พาน หรื อจาน) ผ้ าขาวผืนเล็ ก ๆ ๑ ผื น (ปั จจุบั นไม่ ค่ อยใช้ ) และเงิ นจํ านวน
๑๒ บาท (หรื อมากกว่านี้) นอกจากนี้อาจมีพวงมาลัย หรือผลไม้ด้วย ซึ่งเครื่องบูชานี้ต้ องจัดเป็น ๒ ชุด ชุด
หนึ่งใช้ สําหรับไหว้ครูดนตรีหรื อวงปี่พาทย์ อีกชุ ดหนึ่ งสําหรับไหว้พ่อแก่ ตามธรรมเนียมปฏิบัติ แล้ วเมื่อ
คณะลิเกไปแสดงตามงานในสถานที่ใดก็ตาม เจ้ าภาพผู้จัดหาลิเกไปแสดงต้องเป็นผู้จัดเตรี ยมเครื่องบูชาครู
ไว้ ให้แก่ คณะลิเก